Centaurium tenuiflorum (İnce gelindüğmesi)

Centaurium tenuiflorum (İnce gelindüğmesi), Gentiyangiller ailesine bağlı Gelindüğmesi genellikle 15 ila 25 cm boylanabilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Tabanda rozet yoktur ya da görülürse birkaç yapraklıdır. Gövdede 5 ila 10 adet düğümlerarası bulunmaktadır ve genellikle sadece üst bölümde dallıdır. Gövde yaprakları yumurtamsı ila eliptik olup yukarı doğru artma eğilimindedir. Çiçek durumu neredeyse dik dalların oluşturduğu sıkı bir talkım ya da nadiren tek çiçeklidir. Çiçekler 7 ila 14 mm uzunluğundadır. Çanak neredeyse taç tüpü ile aynı uzunluktadır. Belirgin olmayan taban rozeti genellikle mevcuttur. Dilimizde ince gelindüğmesi adı ile bilinmektedir.

Anahtar#

1. Belirgin olmayan taban rozeti genellikle mevcut; gövdede genelde yapraklardan daha uzun 7-10 adet düğümlerarası var; çanak 6-10 mm, taç tüpü 7-11 mm, üst bölümde daraltılmış değil; taç lobları 4-9 mm, ucu düz, derin pembe ila mor subsp. tenuiflorum

1. Taban rozeti mevcut değil; gövdede genelde yapraklardan daha kısa 5-7 adet düğümlerarası var; çanak 5-8 mm, taç tüpü 7-9 mm, üst bölümde daraltılmış; taç lobları 2-3 mm, ucu çentikli, soluk pembe subsp. acutiflorum

Gözlem bilgileri#

Centaurium tenuiflorum doğal olarak Akdeniz havzası ile Pakistan arasında kalan bölgede yayılış gösterir. Ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Nemli çayırlar, yamaçlar ve tahrip edilmiş arazilerde görülmektedir. Umumiyetle haziran ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adını Sentor Chiron‘dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır ve bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiştir. Ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tadavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Epitet Latince ince çiçekli anlamına gelir. Türün çiçek durumuna işaret eder.