Centaurium maritimum (Sarı gelindüğmesi)

Centaurium maritimum (Sarı gelindüğmesi), Gentiyangiller ailesine bağlı Gelindüğmesi genellikle 5 ila 30 cm büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde basit ya da sadece üst bölümde hafifçe dallıdır. Tabanda rozet oluşturabilir ya da bu rozet hiç görülmez. Yapraklar görece etli, 0,6 ila 2 cm uzunluğunda ve 0,3 ila 0,6 cm genişliğinde, eliptik dikdörtgensidir. Çiçek kurulu birkaç dallıdır. Çiçekler 20 ila 25 mm çapında ve saplıdır. Çanak neredeyse taç tüplerine eşit uzunluktadır. Taç sarı renklidir ve nadiren mor lekelidir. Taç lobları eliptiktir. Dilimizde sarı gelindüğmesi adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Centaurium maritimum doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir. Ancak günümüzde Avustralya’ya da dağılmıştır. Çalılık, yamaçlar ve deniz kenarında görülmektedir. Umumiyetle nisan ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır. Bitkiyi deniz seviyesinden 800 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adını Sentor Chiron‘dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır ve bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiştir. Ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tedavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Epitet Latince deniz anlamına gelir. Epitetin aksine sadece deniz kenarında görülmez.