Bifora radians (Gısbana)

Bifora radians (Gısbana), Maydanozgiller ailesine bağlı Yumurca cinsinden genellikle 10 ila 80 cm büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Gövdenin içi boş, çıplak, yivli ve düğümlerde hafifçe kavislidir. Kök ince ve iğne biçimindedir. Taban yaprakları çıplak, 2 teleksi, yumurtamsı, 10 ila 14 cm uzunluğunda ve 3 ila 6 cm genişliğindedir. Üst yapraklar 2 ila 3 teleksidir. 4 ila 8 arası 1,5 ila 2,5 cm uzunluğunda, eşit, arkuat, yükselici kol görülmektedir. Bırahte yoktur ya da 1 adettir, 4 ila 7 mm uzunluğunda ve ipliksidir. İkincil bırahte yoktur ya da 2 adettir, 1 ila 2,5 mm. uzunluğunda ve ipliksidir. Çiçek sapı 5 ila 8 mm. uzunluğundadır. Çiçekler erselik ya da erkektir. Başçık yeşil renklidir. Her şemsiyecik 2 ila 3 adet meyve barındırır. Meyveler yeşilimsi-kahverengi, koyu kahverengi çizgili, 2 ila 3,5 mm uzunluğunda, 4 ila 7 mm genişliğinde, az buruşuk, tabanı yüreksi ve ucu az girintilidir. Bitki çoğunlukla ekili arazilerde görülmektedir ve bu nedenle zararlı ot olarak kabul edilmiştir. Üst bölümleri yemeklere tat vermek için kullanılmış ayrıca yaprakları salatalara eklenmiştir. Dilimizde gısbana ve kokarot adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Akdeniz havzası, Karadeniz ve Kafkasya ile İran arasında yayılış gösterir. Tarlalar ve tahrip edilmiş arazilerde görülen bitki umumiyetle nisan ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda Gebze, İzmit ve Derince ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Latince iki girişli anlamına gelir ve bu bağlamda perikarptaki iki deliğe işaret etmektedir. Cinsin Türkçe adı olan yumurca da açık bir şekilde meyvelerin yuvarlak yapısına dikkat çekmektedir. Epitet Latince ışınsal anlamına gelir. Özgün tanımda yer alan “umbellis radiantibus” ifadesi ile açık bir şekilde çiçek kurulunun merkezden yarıçap biçimde ilerlemesine işaret eder.