Bidens tripartita (Su keteni)

Bidens tripartita (Su keteni), Papatyagiller ile ailesine bağlı İkidiş cinsinden genellikle 30 ila 60 cm büyüyebilen tek yıllık bir bitkidir.

Tanımı#

Gövde neredeyse tüysüz, koyu kahverengi tonlarındadır. Yapraklar karşılıklı dizilişli, eliptik ila yumurtamsı ya da mızraksı, 4 ila 8 cm uzunluğunda, 1,5 ila 4 cm genişliğinde, kenarları düz ya da dişli ve sapsız ya da kısa saplıdır. İnvolukrum 10 ila 20 mm kalınlığında ve diktir. Çiçek durumu sapı 1 ila 4 cm uzunluğundadır. Çiçek başları 1 ila 2 cm çapındadır. Filari 7 ila 8 adet, eliptik-yumurtamsı ila mızraksı ve 6 ila 9 mm uzunluğundadır. Dilsi çiçekler görülmez. Disk çiçekleri 20 ila 60 adet, kahverengimsi sarı renkli, tüpsü ve miniktir. Kapçık siyahımsı ila morumsu ya da kahverengi, sıkıştırılmış ve iki kılçıklıdır. Sorguç yoktur ya da 3 adet ve dik ila yayılıcıdır. Meyvelerde kanca benzeri yapılar vardır, bu sayede canlılara yapışır ve tohumlarını dağıtır. Dilimizde su keteni ve üç suketeni adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak kuzey yarımkürede yayılış gösterir ancak dünyanın büyük bölümünde doğallaşmıştır. Dere kıyıları ve bataklık alanlarda görülen bitki umumiyetle temmuz ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Latince iki dişli anlamında gelir. Kapçıklarda görülen iki adet kılçığa işaret eder. Epitet Latince üç bölümlü anlamına gelir. Yaprak yapısına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Bidens foliis tripartito divisis”tir.

Kullanımı#

Genç yaprakları pişirilerek tüketilmektedir. Yakılarak böcek kovucu olarak kullanılmaktadır. Çiçek başarı yakıldığında sedir (Cedrus) gibi kokar. Bitkiden sarı boya elde edilmiştir. Antiseptik, müshil, büzücü, idrar söktürücü, ateş düşürücü, narkotik, yatıştırıcı ve kanamayı durdurucudur. Dahilen, mesane ve böbrek problemleri, idrarda kan, ülseratif kolit ve peptik ülser tedavisinde, ayrıca haricen saçkıran tedavisinde kullanılmıştır. Bunun yanında sığırlarda görülen öksürük vakalarında başvurulmuştur.