Ballota nigra (Nemnemotu)

Ballota nigra (Nemnemotu), Ballıbabagiller ailesine bağlı Nemnemotu cinsinden genellikle 50 ila 90 cm büyüyebilen bir bitkidir.

Tanımı#

Küf ya da nemi çağrıştıran oldukça karakteristik bir kokuya sahiptir. Gövdeler dik ve basit ya da üst bölümde dallıdır. Gövde yaprakları yumurtamsı dairesel ila yumurtamsı, 2,5 ila 7 cm uzunluğunda, 2 ila 5 cm genişliğinde, kenarları dişli, tabanı kesik ya da yuvarlak ve belirgin biçimde saplıdır. Çiçek durumu uzun ve alt bölümde gevşektir. Çiçek yaprakları sıkı halkaların 1 ya da 2 katıdır. İkincil bırahteler bizsi ve genellikle çanak tüpünden daha kısadır. Çanak 7 ila 10 mm uzunluğunda ve tüpsü ters koniktir. Taç mor ya da pembe renkli, 9 ila 14 mm uzunluğunda, üst dudak içbükey ve derin girintilidir. Dilimizde nemnem otu, yalancı ısırgan, köpek otu, leylim otu ve leylim yaprağı adları ile bilinmektedir.

Anahtar#

1. Çanak dişleri genişliğinden daha uzun, dik, yayık ya da kıvrık, daralıcı mukronat

3. Çanak dişleri üçgensi sipsivri uçlu, doğrusal, 3-4 mm subsp. nigra

3. Çanak dişleri genişçe yumurtamsı ila yumurtamsı üçgensi, 1,5-5 mm, yayık ya da geriye kıvrık

4. Çanak dişleri 3-4 mm, yayık ya da geriye kıvrık; orta yapraklar genişliğinden 1-1,5 kat daha uzun, yaslanıcı havlı; taç tüpü çanak tüpünü 3 mmye kadar aşmakta subsp. anatolica

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Orta Asya, Avrupa ve Akdeniz havzasında yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümünde doğallaşmıştır. Deniz kenarı, tahrip edilmiş araziler ve çalılıklarda görülen bitki umumiyetle haziran ve kasım ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca ret edildi anlamına gelir. Güçlü ve rahatsız edici kokusu nedeniyle otçul hayvanlar tarafından tüketilmez. Epitet Latince siyah anlamına gelir. Yapraklar kuruduğunda siyah rengine döner. İkili adlandırma öncesi adı “Marrubium nigrum foetidum”dur.

Kullanımı#

Kusma önleyicidir. Geleneksel olarak kederli haller ve menopoz tedavisinde kullanılmıştır. Spazm çözücü, uyarıcı, balgam söktürücü ve kurt düşürücüdür. Dahili olarak sinirsel dispepsi, seyahat hastalığı, gebelikte sabah hastalığı, artrit, gut ve menstrüel bozuklukların tedavisinde başvurulur.

Tek kökten çok sayıda siyah, kıllı ve dört köşeli gövde gönderen, yaprakları daha büyük, daha yuvarlak, koyu renkli ve tüylü olmakla birlikte Marrubium’a benzeyen, kötü kokulu bir bitkidir. Çiçekler gövdede halkavi dizilişlidir. Yaprakları tuzla uygulanırsa köpek ısırıklarına iyi gelir. Balla birlikte yaraları temizler. DI 3-103.