Asplenium ceterach (Dalakotu)

Asplenium ceterach (Dalakotu), Saçakotugiller ailesine bağlı Saçakotu cinsinden bir bitkidir.

Tanımı#

Halihazırda bazı kaynaklarda Ceterach officinarum olarak geçmektedir. Genellikle 10 ila 12 cm büyüyebilen bir bitkidir. Rizomları kısa ve diktir. Pullar merkezde koyu kahverengi, kenarlarda soluk kahverengi, yumurtamsı üçgensi ve kenarları seyrek biçimde dişlidir. Fırontlar küme halinde, kalıcı ve 8 ila 20 cm uzunluğundadır. Sap kahverengi, 2 ila 4 cm uzunluğunda, aya dar biçimde eliptik, 5 ila 8 cm uzunluğunda, 1 ila 1,6 cm genişliğinde, tabanda indirgenmiş, az teleksi ve ucu küttür. Bölümler 6 ila 8 çift halinde, almaşlı dizilişli, üçgensi, tabanı eksene yapışık, kenarları düz ya da hafifçe girintili ve ucu küttür. Fırontlar derimsi, kuruduklarında koyu yeşil ila kahverengimsi, adaksiyal olarak çıplak ve abaksiyal olarak yoğun biçimde kahverengi, yumurtamsı ya da mızraksı pullarla kaplıdır. Sori şeritsi ve induzyum tam gelişmemiştir. Dilimizde dalakotu, mayasıl otu ve altın otu adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Avrupa ve Akdeniz havzası ile Orta Asya arasında kalan bölgede yayılış gösterir. Duvarlar ve kayalık bölgelerde görülen bitkinin sporları umumiyetle nisan ve mayıs ayları arasında olgunlaşmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1300 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca dalak otu anlamına gelir. Cinse bağlı bazı türlerin yaprakları dalağa benzer ve bu nedenle dalakla ilgili sorunlara iyi geleceğine inanılırdı. Epitetin etimolojisi açık değildir. Farsça kaynaklı bir kelime olup, eğreltiotu için kullanılmıştır.

Etimoloji#

Öksürük giderici ve idrar söktürücüdür. Tek kökten çok sayıda sürgün gönderir. Kayaların ve çakıllardan yapılan duvarların üzerinde yetişir. Gövde, çiçek ve meyve bulunmaz. Yapraklarının altı sarımsı ve pürüzlü, üstü ise yeşilimsidir. Yapraklar sirke ile kaynatılıp 40 gün içilirse dalağı azaltır. Ancak öğütülmüş yaprakları şarapla birlikte dalağa da uygulanmalıdır. İdrar güçlüğü, hıçkırık ve sarılık için de faydalıdır ve mesane taşlarını kırar. Bir kişiye tek başına ya da katır toynağı ile asılırsa hamile kalınmasını engellediğine inanılır, ancak bunun için bitkinin aysız bir gecede toplanmasının gerekli olduğu söylenir. DI 3-134.