Anemone hortensis subsp. pavonina (Gülâle)

Anemone hortensis subsp. pavonina (Gülâle), Düğünçiçeğigiller ailesine bağlı Gülâle cinsinden bir bitkidir.

Tanımı#

Halihazırda bazı kaynaklarda Anemone pavonina olarak geçmektedir. Genellikle 20 ila 40 cm büyüyebilen bir bitkidir. Gövde dik ve havlıdır. Taban yapraklarının 5 ila 10 cm uzunluğunda sapları vardır, elsidirler ve 3 ila beş arası tırtıklı loba sahiptirler. Çiçekler tek, kokulu, 3 ila 6 cm çapında ve beyaz, mavi, mor, kırmızı ya da leylak renklidir. 12 ila 20 arası mızraksı ve sivri taç yaprak görülmektedir. Ercikler mavimsi ya da menekşe renklidir. Başçıklar mavidir. Dilimizde gülâle adı ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Bitki doğal olarak Fransa ile Türkiye arasında kalan bölgede yayılış gösterir. Çalılık, yamaç ve çayırlarda görülen bitki umumiyetle mart ve nisan ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Antik Yunanca rüzgarın kızı anlamına gelir. Antikçağda çiçeklerinin sadece rüzgar estiğinde açtığına inanılırdı. Arapça ‘Numan’ kelimesinden bozma. O kelime de Fenikece Neaman’dan geliyor. Sonuçta Sümer bitki tanrısı Temmuz onuruna adlandırılan bir bitki, ki kendisinin lakabı Neaman’dır. Cinsin Türkçe adı olan dağlalesi bir parça anlaşılmaz durumdadır. Cinsin bütün türleri dağlık alanlarda görülmez ve ayrıca lale ile hiçbir ilgileri yoktur. Adı klasik Türkçe metinlerde “şakayık-ı numan”, “lale çiçeği” ve “dağ gelinciği” olarak geçer. Epitet Latince bahçe anlamına gelir. Türün yerleşim yerlerine yakın bölgelerde görülmesine ve ayrıca kolaylıkla kültüre alınabilmesine işaret eder. İkili adlandırmadan önceki adı “Anemone hortensis latifolia”dır. Alt epitet Latince tavus kuşu anlamına gelir ve bitkinin çiçek renklerinin erkek tavus kuşu kuyruğu kadar çeşitli olmasını vurgulamaktadır.