Ailanthus altissima (Kokar ağaç)

Ailanthus altissima (Kokar ağaç), Kokarağaçgiller ailesine bağlı Kokarağaç cinsinden genellikle 10 ila 20 metre büyüyebilen yaprak dökücü bir ağaçtır.

Tanımı#

Gövde çapı 1 metreyi bulabilen bitki hızlı büyümektedir ve ortalama ömrü 50 yıldır. Köklerden yeni kökler çıkarabilmesi nedeniyle ağaç kendini sınırsız olarak klonlayabilmektedir. Gövde pürüzsüz ve açık gri renklidir, zamanla pürüzlü ve çatlaklı hale gelir. Sürgünler sağlam, pürüzsüz ya da hafifçe tüylü, kırmızımsı ya da kahverengidir. Tomurcuklar ince tüylü, kubbe biçiminde ve çiçek saplarının ardındadır. Dalların ucu sarkık, gri renkli, pürüzsüz, parlak ve zamanla kovucukludur.

Bitkinin belirgin ve kötü denilebilecek bir kokusu vardır. Yapraklar büyük, tek ya da teleksi bileşiktir. Bunlar 30 ila 90 cm uzunluğunda ve 10 ila 41 arası çift yaprakçık taşır. Yapraklar ilk zamanlarda bronz renginde iken zamanla koyu yeşil renge dönerler. Yaprakçıklar yumurtamsı mızraksı ve düz kenarlıdır. Yaprakçıklar 5 ila 18 cm uzunluğunda ve 2,5 ila 5 cm genişliğindedir. Yaprak sapı 5 ila 12 mm uzunluğundadır. Çiçekler küçüktür ve 50 cm uzunluğunda bileşik salkım halindedir. Bunlar sarımsı yeşil ila kırmızımsıdır. Taç ve çanak yapraklar beş adet, çiçekler iki evciklidir. Dilimizde kokar ağaç, osuruk ağacı, yabani ceviz, yalangoz ve yalankoz adları ile bilinmektedir.

Gözlem bilgileri#

Ailanthus altissima doğal olarak Uzakdoğu’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Yol kenarı ve işlenmemiş arazilerde görülen bitki umumiyetle mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Etimoloji#

Cins adı Molukanca cennete giden anlamına gelir. Ağacın bu kültürde hayat ağacı fenomenine benzer bir anlamı olmasına işaret eder. Epitet Latince en yüksek anlamına gelir, açık bir şekilde türün boyutuna işaret eder ve burada da cennete yükselmeye atıf mevcuttur.

Kullanımı#

Yaprakları pişirilerek tüketilmektedir. Yapraklarından sarı boya elde edilmiştir. Yaprakları ezilerek böcek kovucu olarak kullanılmıştır. Bataklık ıslahı ve sivrisinek nüfusunu kontrol altında tutmak amacı ile kullanılır. Kök ve kök kabuğu spazm çözücü, büzücü, kardiyak depresan, idrar söktürücü, kusturucu, ateş düşürücü, deri kızartıcı ve parazit düşürücüdür. Kabuğu dizanteri ve bağırsak şikayetlerinde kullanılmıştır. Ayrıca kabuğun tentürüne kalp çarpıntısı, astım ve epilepsi tedavisinde başvurulmuştur. Bunun yanında dal kabuğu âdet akışı teşvik edicidir. Erkek çiçekler alerjik polen taşımaktadır. Yaprakları evcil hayvanlar için zehirlidir. Kokusunun baş ağrısı ve bulantıya neden olabileceği rapor edilmiştir.