Colchicum turcicum (Tarana çiğdemi)

derleyen:

Tanımı

Kormus yarı küresel ila yumurtamsı, 2,5 ila 5 cm uzunluğunda ve 2,5 ila 4 cm genişliğindedir. Dış gömlek siyahımsı kahverengi ve iç gömlek kırmızımsı kahverengidir. Yapraklar 8 ila 15 cm uzunluğunda, 0,6 ila 2,5 cm genişliğinde, şeritsi mızraksı, ucu küt ve 5 ila 9 adettir. Yapraklar çiçek dönemi sona erdikten sonra belirir. Çiçekler 3 ila 8 arası sayıda, çan ya da huni biçimlidir. Çiçek örtüsü bölümleri kırmızı ila mor renklidir. İplikçik 10 ila 15 mm uzunluğunda ve beyaz renklidir. Başçık 5 ila 8 mm uzunluğunda ve sarı renklidir. Kapsül 2 ila 3 cm uzunluğunda ve 1 ila 1,5 cm genişliğinde, yumurtamsı dikdörtgensi ve kahverengidir. Tohumlar 1,8 ila 2 mm uzunluğunda ve kahverengidir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Balkanlar ve Türkiye’de yayılış gösterir. [Harita] Çayırlar, çalılıklar ve orman açıklıklarında görülür. Dilovası ilçesinde gözlemlenmiştir. Ağustos ve ekim ayları arasında çiçek açar. 100 ila 300 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde tarana çiğdemi ve Türk güz çiğdemi adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adını Kolhis kralı Aetes’in kızı Midia’dan alır. Bitkiler konusunda oldukça bilgili olan Midia, aynı zamanda bitkilerden elde edilen zehirler konusunda da yetenekliydi. Bahçesinde çöpleme, zakkum, güzelavratotu, baldıran ve yüksükotu gibi çeşitli zehirli bitkileri yetiştirmekteydi. Afrodit’in isteği ile maceralarında Jason’a eşlik eden Midia, acı çiğdem kökünden elde ettiği bir iksir ile Jason’un uzuvlarını ve silahlarını ovarak, O’nun cesaret ve güç gerektiren görevleri yerine getirmesini sağlamıştır. Ancak kendinden daha genç bir kadın yüzünden Jason tarafından terk edilince hem o kadını hem de çocuklarını acı çiğdem bitkisinden elde ettiği zehirle öldürür. Dioscorides bitkilerin Colchis’de yaygın olarak görüldüğünü ve bu nedenle bu adı aldıklarını yazar. Tür adı Latince Türk anlamına gelir. Tür Osmanlı Devleti zamanında keşfedilmiştir ve türün bu devletin egemenliği altındaki coğrafyada görülmesine işaret eder. Victor von Janka’nın özgün tanımında “Habitat in agro Byzantino: in prato Platanorum prope Bujukdere and Bosphorum” olarak belirtilmiştir.