Cistus salviifolius (Kartli)

derleyen:

Tanımı

60 cm büyüyebilir. Genç sürgünler tüylüdür. Sürgünlere karşılıklı dizilmiş kısa saplı yapraklar 1,5 ila 2 cm uzunluğunda olmakla birlikte, oval olup kenarları hafif dalgalıdır. Yaprağın üst yüzü gri-yeşil, alt yüzü soluk yeşil renkli ve her iki yüzü de tüylüdür. Çiçek 3 ila 4 cm çapındadır ve üzeri tüylü uzun bir sapı vardır. Beyaz renkli taç yaprakların dip kısımları açık sarıdır. Çanak yapraklar yürek biçiminde ve üzeri tüylüdür. Çiçekler tek tek ya da 2 ila 3 tanesi bir arada bulunur. Çiçekler yaprak koltuklarında, uzun saplı, bir ya da daha fazla görülürler. Beş adet beyaz taç yaprağın tabanı sarıdır, taç 4 ila 6 cm. çapındadır. Ercikler sarıdır, tepecikler bolca sarı polen döker. Böcekler tarafından tozlanır. Meyve 5 ila 7 mm uzunluğunda beşgen bir kapsüldür. Tohumlar ağustos ayında olgunlaşır. Çiçekler erseliktir. Yerleşik bireyler kuraklığa dayanıklıdır. -12 dereceye kadar dayanıklıdır. Budama ya da kökün oynatılmasına karşı hassastır. Tohumlar 20 derecede 1 ila 4 haftada çimlenir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak batı Asya ve Akdeniz havzasında yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Yaygın bir çalılık alan bitkisidir. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Mart ve mayıs ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde adaçayı yapraklı laden, beyaz çiçekli laden ve kartli adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins Antik Yunanca sepet anlamına gelir. Cins üyelerinin sepet yapımında kullanılmasına işaret eder. Söylenceye göre Medusa, Poseidon’u Kisthene’de (Günümüzde Balıkesir ilçesine bağlı Gömeç ilçesinin civarı) ladenlerin olduğu bir kayalıkta karşılamıştır. Bitkinin adı da bu yerleşim yerinden gelmektedir. Tür adı Latince adaçayı yapraklı anlamına gelir. Türün yapraklarının Salvia (Adaçayı) yapraklarına benzemesine işaret eder.

Tarihi

Dioscorides 1-97: Kaya gülü, kayalık yerlerde yetişen bir çalıdır, çok dallı olup odunsudur ancak boyu kısadır. Yaprakları yuvarlak, sert, koyu renkli ve pürüzlüdür. Çiçekleri nar çiçeğini andırır. Çiçekleri öğütülüp şarapla içildiğinde büzücüdür. Bu nedenle günde iki kere dizanteri hastalarına verilir. Yaraların yayılmasını engeller, yanık ve yaraları iyileştirir.