Cichorium intybus (Hindiba)

derleyen:

Tanımı

1.5 metre büyüyebilir. Çiçekler nadiren beyaz veya pembe olabilir. Çiçeklenme zamanı 1 metreye kadar büyüyebilir. Yapraklar saplı, mızraksı ve lobsuzdur. Kapçıklarda sorguç görülmez. Tohumlar ağustos ve ekim arasında olgunlaşır. -40 dereceye kadar dayanıklıdır. Çiçekler erseliktir. “Me pascunt olivae, me cichorea, me malvae / Bana zeytin, hindiba ve ebegümeci rızık olarak yeter“. -Horace

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa, Asya ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir ancak istilacı tür olarak geniş bir alana yayılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Tahrip edilmiş araziler, tarlalar ve çayırlarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Nisan ve eylül ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adı

Dilimizde beyaz hindiba, sakızotu, mavi hindiba, radika, yabani hindiba, belçika hindibası ve sakızotu adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adının etimolojisi belli değildir. Antik Yunanca orijinli bir kelimedir ve yenilebilir hindibaları tanımlamak için kullanılmıştır. Plinius bitkiye Mısır’da cichorium dendiğini kaydeder. Antik Mısır’da hayli yaygın olarak tüketilen bir sebzeydi. Cinsin Türkçe yaygın adı olan hindiba Antik Yunanca entubon (ἔντῠβον) orijinlidir, kelime Süryaniceye antubiya (ܐܢܛܘܒܝܐ‎), Arapçaya ise hindiba (هِنْدِبَا) olarak geçmiştir. Tür adı Latince hindiba anlamına gelir. Yenilebilir hindiba türleri için kullanılan geleneksel bir isimdir. Kelime Arapça’daki hindiba kelimesinin karşılığı olabilir ya da Arapçadaki hindiba kelimesi intubum kelimesinden türetilmiş olabilir.

Gıda

Yüksek miktarda potasyum, lif ve su içerir. Yaprak ve kökleri çiğ ya da pişirilerek tüketilir. Çiçek açma zamanı yaprakları hafif acıdır. Genç kökler kavurulduğunda hafif acı karamel tadı alınır. Kökler yaşlandıkça daha acı hale gelir. Hayvan yemi olarak kullanılır. Kökünden kahve yapılır.

Tıp

Bağırsak parazitlerine karşı etkilidir. Safra taşı tedavisinde, sinüs problemlerinde, ayrıca kesik ve çürüklere karşı kullanılır. Kilo kaybına karşı etkilidir. Bağırsak fonksiyonlarını geliştirerek kabızlığa engel olur. Kalsiyum emilimini arttırır. Safra söktürücü, hazmettirici, idrar söktürücü, müshil, arındırıcı, hipoglisemik, siğil giderici etkilidir. Karaciğer ve sindirim sistemi üzerindeki tonik etkileri için hayli değerli bir bitkidir. Genellikle bir diyetin parçası olarak kullanılır. Kök ve yapraklar iştah açıcı olarak kullanılır. Kökün kaynatılmasının sarılık, karaciğer büyümesi, gut ve romatizmanın tedavisinde fayda sağladığı kanıtlanmıştır.