Özet
Chenopodium (Sirken) bir dizi türü gıda amaçlı yetiştirilen, ayrıca istilacı potansiyeli yüksek çok sayıda türü barındıran bir cinstir.
Hiyerarşi
Tanımı
Chenopodium (Sirken) yaprakları genellikle almaşlı dizilişli ve düz olan bir cinstir. Form bakımından hayli çeşitli olan cins bünyesinde, otları, çalıları ve ağaçları barındırır. Bazı türler kötü bir kokuya sahiptir. Yaprakları almaşlı ya da karşılıklı dizilişlidir ve saplıdırlar. Yaprak ayası şeritsi, baklavamsı, üçgensi tebersi olup kenarları düz, dişli ya da lobludur. Çiçek durumu başak halinde ve terminal ya da koltuklarda kümelenmiştir. Bırahte genellikle mevcut değil ya da yapraklardan daha dar olan yaprak biçimindedir. Meyve torbacık ya da kapçık formunda ve sıklıkla katlanmış çiçek örtüsü tarafından örtülmüştür. Tohum yatay ya da dikey dizili ve mercimeksi ila küreseldir. Tohum kabuğu siyah, kahverengi ya da kırmızımsıdır. Bitkiler tek ya da nadiren çift evciklidir. Kocaeli’de bazı türleri ıspanak ikamesi olarak tüketilmektedir. Cinse bağlı Chenopodium quinoa (kinoa) yenilebilir tohumları nedeniyle Güney Amerika’da geleneksel bağlamda gıda olarak kullanılmıştır. Dünyanın önemli bir bölümüne yayılmışlardır. [Harita, Sinonimler, Türler]
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca kaz ayağı anlamına gelir. Cinse bağlı bitkilerin yapraklarının kaz ayağını andırmasına işaret eder. Buna uygun olarak bitkiler birçok dilde kazayağı olarak bilinmektedir. Dilimizdeki sirken kelimesi doğrudan Türkçe kaynaklı olmalıdır. Türkçede sirkenmek kötü koku nedeniyle iğrenmek anlamına gelir. Kelime ıspanak ve semizotu gibi sebze olarak tüketilen bitkiler için kullanılmaktadır. Bitkilerin haşlanırken yaydıkları kokuya işaret ediliyor olabilir. Türkçe Bitki Adları Listesinde “sirken” kelimesi Dysphania ambrosioides türü için kullanılmaktadır, oysa bu tür Amerika kıtasına özgüdür ve bu durumda sirken kelimesinin hangi türe işaret ettiği net değildir.
