Kırlangıçotu
Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki, Zehirli bitki, Avrupa-Sibirya elementi.
Dolaşım
Bitkiler › Düğünçiçeği takımı › Gelincikgiller › Kırlangıçotu › Kırlangıç otu
Dağılımı
Bitki doğal olarak batı Asya ve Avrupa’da yayılış gösterir. Günümüzde Amerika kıtasında da yayılış gösterir. Oldukça güçlü bir istilacıdır.
Genel bilgiler
30 ila 120 cm büyüyebilir. Gövde diktir. Yapraklar teleksi ve dalgalı kenarlıdır. Sütlü lateks turuncu renklidir. Tohumlar temmuz ve eylül arası olgunlaşır. Bunlar küçük ve siyah renklidir. Çiçekler erseliktir. Çok hızlı yayılan bir türdür ve yerleştikten sonra mücadele edilmesi güçtür. Tohumlar şubat ile mayıs arası ekilebilir. Tohumlar yıl içinde ilk ayda ya da on iki ay sonra çimlenebilir.
Gözlem
Ormanlık alanlar, dere kenarı ve alpin çayırlarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.
Yaygın adları
Kırlangıç otu, Temre otu, Kına otu.
Çiçek zamanı
Nisan-Ağustos ayları.
Yükseklik
0-1600 metre arası.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca “kırlangıç otu” anlamın gelir. Kırlangıçlar geldiğinde çiçek açtığına, gittiklerinde ise solduklarına dair eski bir inanışa işaret eder. Dioscorides kırlangıçların, yavrularının kör olması halinde yuvaya bu bitkiyi getirdiklerini kaydeder. Cinsin Türkçe adı olan “kırlangıçotu” da bu bilgilerle bağlantılıdır. Tür adı Latince “en büyük” anlamına gelir. İkili adlandırma öncesi adları “Chelidonium majus, foliis quernis” ve “Chelidonium majus, folio laciniato”dur. Tür adındaki “büyük” cins özelinde değildir. Buradaki atıf, türü Ficaria verna’dan ayırt etmeye yöneliktir. Tür Antik Yunan ve Roma metinlerinde “khelidonion major” olarak geçer. Bu kaynaklardan beslenen İslâm metinlerinde ise “kelhidunu kebir” olarak.
Mutfak
Yapraklar pişirilerek tüketilir ancak kesinlikle fazla tüketilmemelidir. Her durumda yapraklar kullanılmadan önce kaynatılmalı, suyu boşaltılmalı ve bu işlem birkaç defa tekrarlanmalıdır.
Geleneksel tıp
Hafif yatıştırıcı ve spazm çözücüdür. Siğil tedavisinde haricen kullanılır. Yaprakları; buruk, ağrı kesici, kostik, terletici, idrar söktürücü ve müshildir. Üst bölümleri yara, siğil, çıban, deri bozuklukları ve egzamaya uygulanır. Gözle ilgili sorunlarda başvurulur.
Galen: Bulanık görme vakalarında etkilidir.
Dioscorides: Meyvesinin suyu bal ile karıştırıldığında görüşü keskinleştirir. Kökü sarılık ve deri enfeksiyonu vakalarında etkilidir. Çiğnendiğinde diş ağrısını azaltır.
İbn-i Sînâ: Çiğnenerek diş ağrısını gidermek için kullanılır. Sarılık vakalarında anason ile kullanılır. Cilt kaşıntılarına iyi gelir.
Dikkat
Zehirlidir. Kök suyu alerjiktir ve felce neden olabilir. Büyük dozda alımı; uyku hali, cilt tahrişi, solunum yolu tahrişi, şiddetli öksürük ve nefes darlığına neden olur. Ülsere neden olabilir. Ağızda yanma hissi, bulantı ve kusmaya neden olabilir. Göz ile temasından kaçınmalıdır. Hamilelere ve karaciğer hastalarına önerilmez. Turuncu renkli özsuyu safraya benzediği için karaciğer sorunlarında da “benzer benzeri tedavi eder” ilkesi doğrultusunda kullanılmıştır.
Fotoğrafları
Literatür
Species Plantarum 1: 505–506. 1753. L.