Site icon Kocaeli Bitkileri

Centaurea yaltirikii subsp. dumanii (Duman sarıbaşı)

Centaurea yaltirikii subsp. dumanii

Centaurea yaltirikii subsp. dumanii: 22/06/2019; Serindere Kanyonu; 450 m.; ormanlık. © Hüseyin Cahid Doğan

Özet

Centaurea yaltirikii subsp. dumanii (Duman sarıbaşı) genelde kayalık alanlarda görülen nadir bir endemik bitkidir.

Hiyerarşi

Plantae

Bitkiler

Asterales

Papatya takımı

Asteraceae

Papatyagiller

Centaurea

Peygamberçiçeği

Tanımı

Centaurea yaltirikii subsp. dumanii (Duman sarıbaşı) gövdesi dik, ağsı kaba tüylü ve genellikle 30 ila 35 cm uzunluğundadır. Kök odunsudur. Yapraklar kaşıksı, soluk yeşil renkli, ağsı tüylü ve kenarları düz ya da hafifçe minik dişlidir. Taban yaprakları çiçeklenme zamanı kurumuş olur. Alt gövde yaprakları 3 ila 3,5 cm uzunluğunda sapa sahiptir. Orta ve üst yapraklar sapsızdır. Çiçek başı tektir ve gövdenin ucundadır. Çiçekler sarı renklidir. İnvolukrum dikdörtgensi ila küresel ya da yumurtamsıdır. Filariler kiremitsi, çıplak ya da keçelidir. Kapçık ters yumurtamsı ila ters mızraksı, 4 mm uzunluğunda, 2 mm genişliğinde, çıplak ya da seyrek tüylü ve morumsudur. Sorguç iki sıralı ve saman ila morumsu renklidir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak sadece Türkiye’de yayılış gösterir. [Harita] Kayalık alanlarda görülen bitki umumiyetle mayıs ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi 600 ila 1000 metreye kadar olan rakımlarda Başiskele ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde duman sarıbaşı adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır ve bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tadavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Ayrıca Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Cinsin Türkçe adı olan peygamber çiçeği de olasılıkla Antik Yunanda bir peygamber seviyesinde olan Chiron ile ilgilidir. Tür 1930 – 2016 yılları arasında yaşamış İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Türk bitki bilimci Faik Yaltırık’a, alttür ise Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Türk bitki bilimci Hayri Duman’a adanmıştır.

Fotoğrafları

Exit mobile version