Özet
Centaurea urvillei subsp. armata (Kötürüm) genelde makilik alanların sınırında görülen ve yaz aylarında çiçek açan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Centaurea urvillei subsp. armata (Kötürüm) genellikle 5 ila 30 cm büyüyebilen bir bitkidir. Gövde basit ya da tabandan itibaren dallıdır. Yapraklar hafifçe ağ benzeri yünlü ila belirgin tüylü, üçgensi lirimsidir. İnvolukrum 20 ila 40 mm uzunluğunda ve 15 ila 40 mm genişliğinde, yumurtamsı ila küreseldir. Filari uzantıları hayli değişkendir. Çiçekler gül pembe renkli ya da beyazımsıdır. Kapçık 4 ila 6 mm uzunluğundadır. Sorguç 8 ila 11 mm uzunluğundadır. Tırnak tabanda 4 ila 6 mm genişliğinde, her yüzünde 8 ila 12 arası kirpikli, genellikle 20 mm uzunluğunda, gövde kısa ya da uzatılmış ve daima kalındır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Ege adaları ve Türkiye’de yayılış gösterir. [Harita] Orman açıklıkları, çalılık ve kayalık yamaçlar görülen bitki umumiyetle haziran ve temmuz ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda Körfez ilçesinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde kötürüm adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır. Bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tadavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Ayrıca Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Cinsin Türkçe adı olan peygamber çiçeği de olasılıkla Antik Yunanda bir peygamber seviyesinde olan Chiron ile ilgilidir.
Tür 23 Mayıs 1790 – 8 Mayıs 1842 tarihleri arasında yaşamış Fransız kaşif ve deniz subayı Jules Dumont d’Urville‘a adanmıştır. Alttür adı ise Latince dikenli anlamına gelir ve açık bir şekilde alttürün türden ayırt edici karakterine dikkat çekmetedir.
Fotoğrafları
