Çakırdikeni
Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki, Yenilebilir bitki.
Dolaşım
Bitkiler › Papatya takımı › Papatyagiller › Peygamberçiçeği › Çakırdikeni
Dağılımı
Avrasya orijinlidir ancak dünya geneline yayılmıştır. Avrasya’da ekosistemin dengeli bir parçası iken geri kalan bölgelerde yayılıcı ve istilacı bir tür olarak bilinmektedir.
Genel bilgiler
15 ila 60 cm kadar büyüyebilir. Vejetatif evrede dikensiz yapraklardan bir rozet oluşturur. Yaza doğru çok sayıda sarı çiçek ve dikenli çiçek başı barındıran bir sap üretir. Taban ve alt yapraklar genellikle çiçeklenme zamanı kurumuş olur, bunlar lirsi ila derin teleksi ve 3 ila 4 arası yanal bölümlüdür. Orta ve üst yapraklar mızraksı ya da şeritsi mızraksı, kenarları loblu, dişli ya da düzdür. Çiçekler sarı ya da pembe renklidir. Kapçık 2 ila 3 mm uzunluğunda ve siyahımsıdır. Sorguç görülmez. Yazın sonuna doğru ölür. Tohumlar eylül ve ekim arasında olgunlaşır. Bu bölgelerdeki yerli bitkilerin üzerinde birçok olumsuz etkileri olmuş ve biyoçeşitliliğe zarar vermiştir. Yayılma gücü, rekabet yeteneği ve otçul hayvanların azlığı bu bitkinin istilasının büyümesini tetiklemiştir.
Gözlem
Tahrip edilmiş araziler, yol kenarı ve tarlalarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir.
Yaygın adları
Çakır dikeni, Zerdali dikeni, Çalı süpürgesi, Gelin dili.
Çiçek zamanı
Haziran-Ağustos ayları.
Yükseklik
0-1600 metre arası.
Etimoloji
Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır ve bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tadavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Tür adı Latince “yaz gündönümü” anlamına gelir. Yaz dönümünde çiçek açmaya başlamasına atıftır.
Mutfak
Yenilebilir bir bitkidir.
Geleneksel tıp
Tohumlardan elde edilen toz, böbrek taşı düşürmeye yardımcı olur. Köklerden elde edilen toz, fistül tedavisinde kullanılır.
Dikkat
Atlara zararlı olduğu rapor edilmektedir.
Fotoğrafları
Literatür
Species Plantarum 2: 917. 1753. L.