Özet
Centaurea phrygia subsp. stenolepis (Mor serçebaşı) genelde denize yakın çalılık alanlarda görülen ve yaz aylarında çiçek açan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Centaurea phrygia subsp. stenolepis (Mor serçebaşı) genellikle 25 ila 70 cm büyüyebilen bir bitkidir. Gövde diktir ve üst bölümde dallıdır. Yaprakların üst yüzeyi az pürüzlü, alt yüzeyi hafifçe ağsı tüylüdür. Yaprak kenarı düzdür. Alttakiler genişçe mızraksı ve saplı iken orta ve üsttekiler mızraksı ila dikdörtgensi ve sapsızdır. İnvolukrum 16 ila 20 mm uzunluğunda ve 10 ila 15 mm genişliğinde ve dikdörtgensidir. Filari uzantıları küçük, 6 ila 12 mm uzunluğunda, alt bölümü siyahımsı kahverengi, ucu açık kahverengidir. Çiçekler gül mor renklidir. Kapçık 3,2 ya da 3,8 mm uzunluğundadır. Sorguç 0,5 ya da 1,5 mm uzunluğundadır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Doğu Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler] Çayır ve çalılıklarda görülen bitki umumiyetle temmuz ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 700 metreye kadar olan rakımlarda Kandıra ilçesinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde mor serçebaşı adı ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır. Bunların en meşhuru ise Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tadavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Ayrıca Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Cinsin Türkçe adı olan peygamber çiçeği de olasılıkla Antik Yunanda bir peygamber seviyesinde olan Chiron ile ilgilidir.
Tür adı Latince Frigya anlamına gelir ancak kelime aynı zamanda Antik Yunanca dağ anlamına da gelir. Özgün tanımda yer alan “Habitat in Helvetia, Austria, Finlandia” cümlesine göre kastedilen Anadolu’daki antik Frigya bölgesi değil, kelimenin dağ anlamıdır. Tür yüksek rakımlarda görülür. Alttür adı ise Antik Yunanca dar pullu anlamına gelir. Muhtemelen atıf bırahteleredir.
Fotoğrafları
