Mor serçebaşı
Anahtar kelimeler: Nadir bitki, Avrupa-Sibirya elementi.
Dolaşım
Bitkiler › Papatya takımı › Papatyagiller › Peygamberçiçeği › Mor serçebaşı
Dağılımı
Bitki doğal olarak doğu Avrupa ve Rusya’da yayılış gösterir.
Genel bilgiler
25 ila 70 cm büyüyebilir. Gövde diktir ve üst bölümde dallıdır. Yaprakların üst yüzeyi az pürüzlü, alt yüzeyi hafifçe ağsı tüylüdür. Yaprak kenarı düz, alttakiler genişçe mızraksı ve saplı, orta ve üsttekiler mızraksı ila dikdörtgensi ve sapsızdır. İnvolukrum 16 ila 20 mm uzunluğunda ve 10 ila 15 mm genişliğinde ve dikdörtgensidir. Filari uzantıları küçük, 6 ila 12 mm uzunluğunda, alt bölümü siyahımsı kahverengi, ucu açık kahverengidir. Çiçekler gül mor renklidir. Kapçık 3,2 ila 3,8 mm uzunluğundadır. Sorguç 0,5 ila 1,5 mm uzunluğundadır.
Gözlem
Çayır ve çalılıklarda görülür. Nadir bir türdür. Kandıra ilçesinde gözlemlenmiştir.
Yaygın adları
Mor serçebaşı.
Çiçek zamanı
Temmuz-Ağustos ayları.
Yükseklik
0-700 metre arası.
Etimoloji
Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır ve bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tadavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Tür adı Latince “Frigya” anlamına gelir. Ancak kelime aynı zamanda Antik Yunanca “dağ” anlamına da gelir. Özgün tanımda yer alan “Habitat in Helvetia, Austria, Finlandia” cümlesine göre kastedilen Anadolu’daki antik Frigya bölgesi değil, kelimenin dağ anlamıdır. Tür yüksek rakımlarda görülür. Alttür adı ise Antik Yunanca “dar pullu” anlamına gelir. Muhtemelen atıf bırahteleredir.
Fotoğrafları
Literatür
Cent. Ungar. National-Mus.: 90 1907. (A.Kern.) Gugler