Centaurea (Peygamberçiçeği)

Özet

Centaurea (Peygamberçiçeği) istilacı potansiyeli yüksek bitkilerin yanısıra çok sayıda dar endemik türe de sahip olan bir cinstir.

Hiyerarşi

Plantae

Bitkiler

Asterales

Papatya takımı

Asteraceae

Papatyagiller

Tanımı

Centaurea (Peygamberçiçeği) genellikle sağlam yapılı, 20 ila 300 cm büyüyebilen, dikenli tek ya da çok yıllık bitkilerdir. Gövdeler tek, yükselici ya da yayılıcı, basit ya da dallıdır. Yapraklar tabanda ya da gövdede, saplı ya da sapsız, almaşlı dizilişli, düz, bölünmüş ya da lobludur. Yaprak tabanı zaman zaman gövdede dekürenttir. Çiçek başları tablamsı ya da ışınsal ve tek ya da salkım halindedir. İnvolukrum yumurtamsı küresel, yarı küresel ya da neredeyse silindirik, filariler birkaç sıralı, kiremitsi ve yayık taraklı ya da dikensi eklidir. Çiçek tablası düz ve kıllıdır. Çiçekler sarı, mor ya da beyaz renklidir. Çiçekçikler 10 ila çok sayıda, dıştakiler genellikle verimsiz, taç ince ve belirsiz ya da hayli büyük; içtekiler verimli, taç beyaz ila mavi, mor, pembe ya da sarı renklidir. Kapçık dikdörtgensi ya da ters yumurtamsı, yanal olarak sıkıştırılmış, ucu yuvarlak ya da kesik ve olgunlaştıklarında çıplaktır. Sorguç mevcut değil ya da 1 ila 3 sıra halinde kalıcıdır.

Cins Avrasya ve Afrika’ya özgürü ancak bazı türleri agresif istilacılardır ve dünyanın geri kalanına da yayılmışlardır. [Harita, Sinonimler, Türler]

Etimoloji

Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır ve bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tedavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Cinsin Türkçe adı olan peygamber çiçeği de olasılıkla Antik Yunanda bir peygamber seviyesinde olan Chiron ile ilgilidir.