Centaurea kilaea (Kilyos düğmesi)

Tanımı

Centaurea kilaea (Kilyos düğmesi) genellikle 40 ila 80 cm büyüyebilen bir bitkidir. Bitki yatık ya da yükselici, üst bölümde birkaç dallıdır. Yapraklar yoğun beyaz ya da gri tüylüdür. Alt gövde yaprakları çiçeklenme zamanı solar. Orta yapraklar 1 ila 2 derin teleksi, şeritsi mızraksı ila mızraksı bölümlüdür. Üst yapraklar basit ya da 1 ila 2 çift halindedir. İnvolukrum 12 ila 15 mm uzunluğunda ve 6 ila 8 mm genişliğinde ve yumurtamsıdır. Filari hafifçe boyuna nervürlü, seyrek ağsı tüylüdür. Filari uzantıları küçük, kahverengidir. Çiçekler gül moru renklidir. Kapçık 3,5 ila 4,5 mm uzunluğundadır. Sorguç 3,5 ila 4,5 mm. uzunluğundadır.

Peygamberçiçeği ile ilgili bilgi → Centaurea || Papatyagiller ile ilgili bilgi → Asteraceae

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak sadece Türkiye’de yayılış gösterir. Deniz kenarında görülen bitki umumiyetle haziran ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 10 metreye kadar olan rakımlarda Kandıra ilçesinde gözlemlemek mümkündür.

Harita → Sinonimler → Herbaryum

Etimoloji

Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır. Bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tedavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Ayrıca Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Cinsin Türkçe adı olan peygamber çiçeği de olasılıkla Antik Yunanda bir peygamber seviyesinde olan Chiron ile ilgilidir.

Tür adı Latince Kilyos anlamına gelir açık bir şekilde türün tip yeri olan İstanbul’un Sarıyer ilçesine bağlı Kilyos sahiline işaret eder. Özgün tanımda yer alan “Habitat in arenosis maritimis Kilia agri Byzantini” cümlesi bunu belirtir.