Özet
Centaurea diffusa (Akdüğme) özellikle işlenmemiş arazilerde görülen ve yaz ortasından güz ortasına kadar çiçek açan bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tanımı
Centaurea diffusa (Akdüğme) genellikle 10 ila 60 cm büyüyebilen tek ya da iki yıllık bir bitkidir. Gövde tek ya da birkaç adet, çok dallı ve büyük bir kazık köke sahiptir. Çiçekler beyaz ya da pembe renklidir. Genelde ilk yıl küçük bir rozet oluşturarak azami boya ulaşır, ikinci yıl ise çiçek açar. Rozet yaprakları kısa saplı, almaşlı dizilişli, derin loblu, iki teleksi, ters mızraksı ile dikdörtgensi arası, 20 cm uzunluğunda ve 5 cm genişliğindedir. Çiçek başları tektir ya da dalların ucunda iki ila üç arası kümeler halinde görülür. Bunlar 3 ila 6 mm çapındadır. Taç kremsi beyaz ya da nadiren pembe ya da mor renklidir. Çiçek bırahteleri sarımsı yeşil renkli, açık kahverengi kenarlıdır. Kapçık 2 ila 3 mm uzunluğunda, koyu kahverengi ve çizgilidir.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Avrupa’da yayılış gösterir ancak istilacı tür olarak başka bölgelere de yayılmıştır. Tek bir bitki on sekiz bin tohum üretebilmektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Tahrip edilmiş araziler, yol kenarı ve tarlalarda görülen bitki umumiyetle temmuz ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 900 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde zerdali dikeni ve akdüğme adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır. Bunların en meşhuru ise Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tadavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Cinsin Türkçe adı olan peygamber çiçeği de olasılıkla Antik Yunanda bir peygamber seviyesinde olan Chiron ile ilgilidir. Tür adı Latince yayılmış anlamına gelmektedir ve bu bağlamda bitkinin küme halinde görülmesine işaret eder.
Fotoğrafları
