Tanımı
Bazı kaynaklarda Cyanus segetum adı ile geçmektedir. 15 ila 60 cm büyüyebilir. Seyrek ya da yoğun biçimde, zaman zaman tabandan olmak üzere dallıdır. Yapraklar seyrek tüylü, alt bölümde tüysüzce, alt yapraklar lirimsi ya da mızraksı (çiçeklenme zamanı genellikle solmuş), orta ve üst yapraklar şeritsi mızraksı ya da şeritsi ipliksi, orta yaprakların iki tarafı genellikle 1 ila 2 arası uzun bizsi dişli, üsttekiler düzdür. İnvolukrum 10 ila 16 mm uzunluğunda ve 5 ila 10 mm genişliğinde, dikdörtgensi, zamanla huni biçimlidir. Filari uzantıları dar kahverengi ya da siyahımsı kenarlıdır. Çiçekler mavi renklidir. Kapçık 3 ila 4 mm uzunluğundadır. Sorguç 2 ila 3 mm uzunluğundadır. Popüler bir süs bitkisidir ve çok sayıda kültivarı mevcuttur. Güneşli bölgeleri ve nemli ya da kuru toprakları tercih eder. Kuraklığa dayanıklıdır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Avrupa’da yayılış gösterir ancak süs bitkisi olarak dünyanın tamamına yayılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Yol kenarı, kayalık yamaçlar ve tarlalarda görülür. Gebze ilçesinde gözlemlenmiştir. Nisan ve haziran ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1500 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adı
Dilimizde gelin tacı ve mavi kantaron adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Yunanca sentor (κένταυρος) kelimesinden gelmektedir ve adını Sentor Chiron’dan (Χείρων) almıştır. Antik çağ kaynaklarında üst tarafı insan alt tarafı at olan yaratıklara çok sayıda atıf vardır ve bunların en meşhuru Chiron’dur. Chiron, insanoğluna tıp tanrısı Aesculapius üzerinden şifalı bitkileri öğretmiş ayrıca Hercules’in zehirli oku ile alınan bir yarayı da peygamber çiçeği ile tadavi etmiştir. Homeros, ünlü Akalı savaşçı Akhilleus’un de hocası olan Chiron’u eczacılığın babası olarak niteler ve onun şifalı bitkileri kullandığını kaydeder. Plinius ise eczacılık ve botanik bilimlerinin Chiron’a atfedildiğini yazmaktadır. Plutarkhos, Hellas’ın Magnezya şehrinde yaşayanların eczacılık konusunda hünerli olmalarını, onların Chiron’un soyundan gelmeleri ile açıklar. Cinsin Türkçe adı olan peygamber çiçeği de olasılıkla Antik Yunanda bir peygamber seviyesinde olan Chiron ile ilgilidir. Tür adını Cyane’den (Κυάνη) almaktadır. Çiçeklere çok meraklı olan, vaktinin büyük bir bölümünü çiçeklerden taç yapmakla geçiren ve sürekli gökbaş mavisi (cyanus Yunanca gök mavisi demektir) renginde elbiseler giyen Cyane, gökbaşlarla örtülü bir arazide ölünce, tanrıça Flora çiçeklere olan saygısına hürmeten onu bir gökbaş çiçeğine dönüştürmüştür. Benzer bir hikaye Rus mitolojisinde de yer bulur. Vasilek adında bir genç, Russalka adında bir peri tarafından baştan çıkarılarak tarlaya götürülür ve burada gökbaş çiçeğine dönüşür.
Gıda
Çiçekleri çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Çiçekler kurutularak çay yapılır, gıda tatlandırıcı ya da baharat olarak kullanılır. Taç yapraklar salatalara eklenir.
Tıp
Çiçek başları iltihap gidericidir. Mide koruyucu ve antioksidandır. Ortaçağda göz sorunları için taç yapraklarının suyu kullanılırdı ve çiçek rengi nedeniyle özellikle mavi gözlerde etkili olduğuna inanılırdı. Çiçekler kurutularak kaşıntı giderici, öksürük giderici, büzücü, idrar söktürücü, adet akışı teşvik edici, müshil ve tonik olarak kullanılır. Demlenerek ödem ya da gargara yapılarak diş eti tedavisinde kullanılır. Tohumlar çocuklarda müshil etkilidir.
Bilgi
Taç yapraklarından mavi boya elde edilir. Bitkinin usaresinden şampuan yapılır. Hububat tarlalarında ekilmesinin verimi arttıracağına inanılırdı. Katolik yortusunda toplanan çiçekleri elde tutularsa burun kanamasını durduracağına inanılırdı.
Fotoğrafları
Görüşünüzü Yazın