Calluna vulgaris (Süpürge çalısı)

derleyen:

Tanımı

15 ila 60 cm boylanabilen bir çalıdır. Yapraklar öndeki sürgünlerde geniş aralıklı, sonraki sürgünlerde ise yakın aralıklı ve kiremitsi biçimde dizilidir. Yaprak ayası dikdörtgensi-mızraksı ila yumurtamsı-mızraksı, 2,5 ila 3,5 mm uzunluğunda, 0,5 ila 0,7 mm genişliğinde, tabanı kulaksı-sarılıcı, yüzeyleri çıplak, sırtı omurgalı ve karnı içbükeydir. İkincil bırahteler 6 ila 8 adettir. Çanak yapraklar tacı aşar, pembemsi mor ya da beyaz renkli, taç yaprak benzeri ve 3 ila 4 mm uzunluğundadır. Taç pembesi mor ile beyaz renkli, lobları 2 ila 3 mm uzunluğundadır. İplikçik çıplaktır. Başçık 1 mm uzunluğundadır. Kapsül 1 ila 2 mm uzunluğunda ve tüylüdür.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa ile Sibirya arasındaki bölgede yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Çalılık, ormanlık alan ve yol kenarında görülür. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir. Ağustos ve ekim ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1500 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adı

Dilimizde süpürgeçalısı adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca süpürmek anlamına gelir ve cinsin geleneksel olarak süpürge yapımında kullanılmasını vurgular. Tür adı Latince yaygın anlamına gelir. Türün, ilk tanımlandığı cins olan Erica içinde geniş yayılışlı olmasına işaret eder. Özgün tanımda bu “Erica vulgaris glabra” olarak belirtilmiştir.

Gıda

Çiçekli sürgünlerinden çay elde edilir, ayrıca bira yapımında şerbetçiotu ikamesi olarak kullanılır.

Tıp

Böbrek ve idrar yolu şikâyetlerinde çayı tüketilmiştir. Etkili bir idrar söktürücü olarak kabul edilir, ayrıca idrar yolunu temizler. Çiçekli sürgünler antiseptik, büzücü, safra söktürücü, temizleyici, terletici, idrar söktürücü, balgam söktürücü, yatıştırıcı ve damar daraltıcıdır. Romatizma ve artrit tedavisinde merhem olarak kullanılır. Sıcak lapasına perniyo vakalarında başvurulur. Çiçekli sürgünler demlenerek öksürük, soğuk algınlığı, mesane ve böbrek şikâyetleri ve idrar yolları iltihaplanması durumlarında kullanılır. Temizleyici ve detoksifiye edicidir.