Özet
Bunium ferulaceum (İncirop) tüketilen ve ayrıca geleneksel tıpta da kullanılmış olan çok yıllık bir bitkidir.
Hiyerarşi
Türk Uygarlığındaki yeri
Bûnîyûn (بونيون), bitkinin Antik Yunancadaki karşılığı olan bounion (βούνιον)’dan alınmıştır. Yaprakları kerefes yapraklarına, çiçekleri torak otuna, tohumları bence benzediği belirtilen bitki(ler)den, âdet söktürücü, idrar söktürücü ve düşük sonrası kalıntıların atılmasında faydalanılmış, ayrıca dalak, mesane ve böbrek ağrısı ile sıraca vakalarında kullanılmıştır. Bu bilgiler iki farklı bitkiden derlenmiştir, bunun nedeni iki bitkinin Yunanca isimlerinin yakın olmasıdır.
Kaynağımızdaki bilgileri düzeltmek amacıyla mezkûr iki bitkiyi aşağıya çıkartıyoruz: Dioscorides, bounionun, dalak, böbrek ve mesaneye faydalı olduğunu, doğum sonrası kalıntıları atıcı ve idrar söktürücü olarak yararlanıldığını; pseudobounionun ise karın ağrısı, ağrılı idrar, yan ağrısı ve guatr vakalarında kullanıldığını belirtmiştir.
Bu maddeye Pimpinella cretica taksonu dâhildir. © Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.245.
Tarihi
Gövde parmak kalınlığında ve dört köşelidir. Yaprakları kerevize benzer ancak daha narin olması nedeniyle kişnişe daha yakındır. Çiçekler anason çiçeklerine benzer. Tohumları kokuludur ve Hyoscyamus tohumlarından daha küçüktür. İdrar söktürücüdür. Doğum sonrası kalıntıları çeker. Dalak, böbrek ve mesane için uygundur. DI 4-123.
Tanımı
Bunium ferulaceum (İncirop) 15 ila 40 cm büyüyebilen bir bitkidir. Gövde dik, tüysüz, çatallı, tabanda dallanmış, silindirik ve çıkıntılıdır. Taban yaprakları genişçe üçgensi, hafifçe etli, 2 ila 3 arası teleksi, 14 cm uzunluğunda ve 10 cm genişliğindedir. Yaprak sapı eksenden daha uzun ya da daha kısa olabilir. Gövde yaprakları daha küçük, 1 ila 2 arası teleksi ve yaprak sapı geniş kılıflıdır. 5 cm uzunluğunda, eşit olmayan 6 ila 13 arası kol bulunur. Bırahte 1 ila 8 mm uzunluğundadır. İkincil bırahte 1 ila 3,5 mm uzunluğundadır. Çiçek sapı meyve zamanı kalınlaşır. Çiçekler beyaz renkli ve şemsiyecik başına 11 ila 17 arasıdır. Meyve dikdörtgensi silindirik, tüysüz ve 5 mm uzunluğundadır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Avrupa, Kafkasya ve doğu Akdeniz havzasında yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Tarlalar ve ormanlık alanlarda görülen bitki umumiyetle mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 800 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde incirop ve topalak adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca yer fıstığı anlamına gelir ve bu bağlamda cinsin toprak altındaki yumrusuna işaret etmektedir. Gerçekte yer fıstığı olarak bilinen bitki, başka bir maydanozdiller türü olan Conopodium majus olup bu bitki Batı Avrupa’ya özgüdür. Bazı kaynaklarda ise bir turpgiller cinsi olan Bunias ile bağlantılı olabileceği kaydedilmiştir. Tür adı Latince Ferula gibi anlamına gelir ve bu doğrultuda türün Ferula (çakşır) cinsi ile benzerliğine işaret etmektedir. James Edward Smith’in özgün tanımında benzerliğe ilişkin detay verilmemiştir.
Gıda
Kök çiğ ya da pişirilerek tüketilmiştir.
Fotoğrafları
Görüşünüzü Yazın