Brassica napus (Kolza)

Tanımı

30 ila 150 cm büyüyebilir. Gövde çıplak ya da tabanda seyrekçe kıllı, sıklıkla tozsu ve kök etli ya da etli değildir. Gövde dik ve üst bölümde dallıdır. Taban ve en alttaki yapraklar 15 cm kadar uzayabilen saplı, yaprak ayası yumurtamsı, dikdörtgensi ya da mızraksı, 5 ila 25 cm uzunluğunda, 2 ila 7 cm genişliğinde, teleksi loblu, lirsi ya da zaman zaman bölünmemiş, uçtaki lob yumurtamsı, dişli ya da düzdür. Üst yapraklar sapsız, mızraksı, yumurtamsı ya da dikdörtgensi, 8 cm uzunluğunda, 3,5 cm genişliğinde, tabanda sarılıcıdır. Meyve sapları düz ve 1 ila 3 cm uzunluğundadır. Taç yapraklar dikdörtgensi, 6 ila 10 mm uzunluğunda, 1,5 ila 2,5 mm genişliğinde, yayılıcı ya da nadiren neredeyse diktir. Çanak yapraklar parlak ya da soluk sarı renkli, 1,5 cm uzunluğunda, 9 mm genişliğinde, genişçe yumurtamsı ve ucu yuvarlaktır. Meyve şeritsi, 10 cm uzunluğunda, 5 mm genişliğinde, silindirik ve sapsızdır. Bölüm başı 12 ila 20 arası sayıda tohum bulunur.

Türkçe adları

Dilimizde kolza ve kanola adları ile bilinmektedir.

Tıp

Kökü yumuşatıcı ve idrar söktürücüdür. Kökün suyu bronşit ve öksürük tedavisinde kullanılır. Tohumları toz haline getirilerek kanser tedavisinde kullanılır. Kulak ağrısı vakalarında kulağa damlatılır.

Etimoloji

Cins adının etimolojisi açık değildir. Latince tüketmek fiilinden gelmiş olması olasılığı yaygındır. Kelime, lahana için geleneksel olarak kullanılmaktadır. Tür adı Antik Yunanca hardal anlamına gelir. Olasılıkla bitkinin tohumlarının hardal ikamesi olarak kullanılması ile ilgilidir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz havzası ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Tarlalar, bahçeler ve yol kenarında görülür. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir. Nisan ve haziran ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Gıda

Yaprakları çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir. Yaprakları salatalara eklenir. Tohumlarından yemeklik yağ elde edilir. Taze çiçek sapları tüketilir. Tohumları hardal ikamesi olarak kullanılır.

Fotoğrafları

© Doğan, Hüseyin (2022). Kocaeli Bitkileri.