Özet
Brassica napus (Kolza) özellikle yağ açısından zengin tohumları için dünyanın büyük bölümünde yetiştirilen meşhur bir bitkidir.
Hiyerarşi
Tarihi
Tahıllardan ve bakladan sonra en çok üretilen bitkidir. Her şeyden önce erişkin bir şalgam bitkisi her hayvan için yem kaynağıdır. Sığırlar şalgam yapraklarına çok düşkündür, sap ve yaprakları da mevsiminde insanlar için lahana sürgünlerinden daha az değerli değildir. Bunlar sararmaya yakın oldukları zaman, taze hallerinden daha değerlidir. Üzüm ve tahıldan sonra Padus’un ötesindeki ülkeler için en ekonomik ürün budur. Toprak isteği düşüktür ve neredeyse başka bir şeyin yetişmediği toprakta yetiştirilebilir. Sis ve kırağı ile sulanır ve iyi bir boya ulaşır. Ben 18 kilo ağırlığında gelen örneklerini gördüm. Çeşitli şekillerde yemek olarak hazırlanır, ayrıca sonraki hasada kadar fermentasyonu engellemek için hardalla tutularak saklanır. Kendi rengine ek olarak mor dâhil en az altı farklı rengi vardır. Erkek ve dişi olmak üzere iki temel çeşidi vardır. Buruk suyu hasat zamanı alınarak kadın sütü eklenirse gözleri temizler ve kusurlu görüşü iyileştirir. PL 18-34.
Kökü şişkinliğe neden olur ve kaynatıldığında daha az besleyicidir. Kökünden turşu yapılmaktadır. Önceden içilen tohumu zehirleri etkisiz hale getirir. Ayrıca panzehirlere eklenmektedir. DI 2-111.
Yabani şalgam çoğunlukla tarlalarda yetişir, haşhaştan büyük püsküllü bir başı vardır. Yüz ve cildi yumuşatmak için kullanılmıştır. Kökü bir işe yaramaz. PL 20-10.
Tanımı
Brassica napus (Kolza) genellikle 30 ila 150 cm büyüyebilen bir bitkidir. Gövde çıplak ya da tabanda seyrekçe kıllı, sıklıkla tozsu ve kök etli ya da etli değildir. Gövde dik ve üst bölümde dallıdır. Taban ve en alttaki yapraklar 15 cm kadar uzayabilen saplı, yaprak ayası yumurtamsı, dikdörtgensi ya da mızraksı, 5 ila 25 cm uzunluğunda, 2 ila 7 cm genişliğinde, teleksi loblu, lirsi ya da zaman zaman bölünmemiş, uçtaki lob yumurtamsı, dişli ya da düzdür. Üst yapraklar sapsız, mızraksı, yumurtamsı ya da dikdörtgensi, 8 cm uzunluğunda, 3,5 cm genişliğinde, tabanda sarılıcıdır.
Meyve sapları düz ve 1 ila 3 cm uzunluğundadır. Taç yapraklar dikdörtgensi, 6 ila 10 mm uzunluğunda, 1,5 ila 2,5 mm genişliğinde, yayılıcı ya da nadiren neredeyse diktir. Çanak yapraklar parlak ya da soluk sarı renkli, 1,5 cm uzunluğunda, 9 mm genişliğinde, genişçe yumurtamsı ve ucu yuvarlaktır. Meyve şeritsi, 10 cm uzunluğunda, 5 mm genişliğinde, silindirik ve sapsızdır. Bölüm başı 12 ila 20 arası sayıda tohum bulunmaktadır.
Gözlem bilgileri
Bitki doğal olarak Fransa’ya özgüdür ancak günümüzde dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Tarlalar, bahçeler ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle nisan ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ilçesinde gözlemlemek mümkündür.
Türkçe adı
Dilimizde kolza ve kanola adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adının etimolojisi açık değildir. Latince tüketmek fiilinden gelmiş olması olasılığı yaygındır. Kelime, lahana için geleneksel olarak kullanılmaktadır. Tür adı Antik Yunanca hardal anlamına gelir. Olasılıkla bitkinin tohumlarının hardal ikamesi olarak kullanılması ile ilgilidir.
Gıda
Yaprakları ve taze çiçek sapları çiğ ya da pişirilerek tüketilmektedir. Yaprakları salatalara eklenmektedir. Tohumlarından yemeklik yağ elde edilmektedir. Tohumları hardal ikamesi olarak kullanılmaktadır.
Tıp
Kökü yumuşatıcı ve idrar söktürücüdür. Kökün suyu bronşit ve öksürük tedavisinde kullanılır. Tohumları toz haline getirilerek kanser tedavisinde kullanılır. Kulak ağrısı vakalarında kulağa damlatılır.
Fotoğrafları
Görüşünüzü Yazın