Dolaşım
Bitkiler › Karanfil takımı › Horozibiğigiller › Pancar
Genel bilgiler
Tek ya da çok yıllık otlardan oluşan bir cinstir. Türkiye’de 9, Kocaeli’de 2 türle temsil edilmektedir. Yaprakları almaşlı olup kenarları düzdür. Çiçekler gösterişli değildir.
Etimoloji
Cins adı Latince “pancar” anlamına gelir. Kelime Keltçe orijinlidir, günümüzde Avrupa kıtasındaki birçok dilde pancar adı benzeştir. Dilimizdeki “pancar” kelimesi Ermenice “banjar” (բանջար) kelimesinden muharreftir.
Tarihi
Şekerpancarı, pancar ve pazı olarak önemli bir geçmişe sahiptir ve halihazırda Caryophyllales takımı içinde ekonomik bağlamda en önemli cinstir.
Geleneksel tıp
Beta vulgaris antikçağdan bu yana hem mutfak hem de sağlık alanında yaygın olarak kullanılan bitkilerin başında gelir. Bitkinin isimleri arasında “silk”, “çüğündür”, “bazu” ve “pancar” zikredilebilir.
Dioscorides, suyunun kulak ağrısı giderici olduğunda, kaynatılarak uygulandığında ise çeşitli cilt sorunların üzerinde etkili olduğunu kaydeder.
Plinius: Kökü suyla ıslatılarak bir ipe asıldıktan sonra yılan sokmalarına karşı uygulanır. Suyu diş ağrısını hafifletir. Kökü kaynatılarak mayasıl vakalarında kullanılır.
İbn Sînâ, besleyici özelliğinin az olduğunu ve saç dökülmeleri vakalarında kullanıldığını belirtir. Bit kırıcı olan bitkinin yaprakları kaynatılarak yanıklar üzerine tatbik edilir. Karaciğer ve dalak tıkanıklıklarını açtığını belirtir.
Plinius, Theophrastus’tan aldığı bölümde bitkinin iki türü olduğunu belirtir. Mercimek ve fasulye ile birlikte tüketildiğini yazar ancak ona göre de besleyici özelliği azdır.
İbn Baytâr, mercimekle tüketildiğinde kabız, suyunun ise müshil etkili olduğunu yazar.
Literatür
Species Plantarum 1: 222. 1753. L.