Artemisia vulgaris (Pelin otu)

Tanımı

60 ila 200 cm boylanabilen çok yıllık bir bitkidir. Gövde, çok sayıda, dik, kahverengimsi ila kırmızımsı kahverengi, seyrekçe tüylü ya da çıplaktır. Yapraklar tabanda saplı, gövdede sapsız, 5 ila 20 cm uzunluğunda, koyu yeşil, teleksi ve alt yüzeyi beyaz tüylerle kaplıdır. Yaprak ayası genişçe mızraksı, yumurtması ya da şeritsidir. Çiçek başları 20 ila 30 cm uzunluğunda ve 7 ila 15 cm genişliğinde bir salkımda küme halindedir. İnvolukrum yumurtması ya da çansı ve 2 ila 3 mm uzunluğundadır. Filariler mızraksı, tüylü ya da tüysüzcedir. Taç sarımsı ila kırmızımsı kahverengi, 1,5 ila 3 mm uzunluğunda ve çıplaktır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa, Asya ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir ancak işgalci tür olarak dünyanın büyük bölümüne yayılmıştır. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Deniz kenarı, tahrip edilmiş araziler ve yol kenarında görülür. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir. Temmuz ve eylül ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde misk otu, kaba yavşan, pelin otu ve ayvadana adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adını, Zeus ve Leto’nun kızı tabiat tanrıçası Artemis’ten (Ἄρτεμις) almaktadır. Homeros, Artemis’i okçu ve avcı sıfatları ile nitelemiştir. Roma mitolojisindeki karşılığı Diana’dır. Kelime anlamı ‘yaralanmaz’ ve ‘sağlıklı’ olan Artemis’in başkalarına da güç ve sağlık verme yeteneği vardır. Bitkinin ayın etkisinde (dolayısıyla ay tanrıçasının) olan bitkilerden biri olduğuna inanılır, ayrıca erken ergenlik için de kullanılırdı. Artemis aynı zamanda ay tanrıçası olarak da bilinir. Yavşan türlerinin büyük bölümü gümüş renkli tüylerle kaplıdır ve bu sayede ay ışığının yansımasına benzer bir görünüme sahiptirler. Artemis, ikiz kardeşi Apollo’dan bir gün önce doğmuş ve oldukça sorunlu geçen kardeşinin doğumunda annesine yardım etmiştir. Özellikle Artemisia vulgaris doğum sonrası sorunlar için geleneksel olarak kullanılan bir bitkidir. Cinsin Türkçe adı olan yavşan, yabçan kelimesinden muharreftir. Dede Korkut Hikayelerinde “yavşan dibi berk olmaz” mısrasında anılmaktadır. Ayakkabının içine konulduğunda uzun süre yorulmadan yürünebileceğine inanılırdı. Bitki aşk ıstırabını simgeler. Tür adı Latince yaygın anlamına gelir. Türün cins özelinde daha yaygın bir yayılışa sahip olmasına işaret eder. İkili adlandırmadan önceki adı “Artemisia vulgaris major”dur.