Andrachne telephioides (Duvarnohutu)

Özet

Andrachne telephioides (Duvarnohutu) genelde kayalık alanlarda görülen ve bahar başından yaz sonuna kadar çiçek açan bir bitkidir.

Hiyerarşi

Tanımı

Andrachne telephioides (Duvarnohutu) genellikle 35 cm büyüyebilen çok yıllık bir bitkidir. Gövde yatık, mat yeşil renkli, çıplak ve nadiren diktir. Odunsu ana kökten çok sayıda ve sıklıkla basit gövde çıkmaktadır. Yapraklar yumurtamsı ya da dairesel, 2 ila 10 mm uzunluğunda ve 1,5 ila 6,5 mm genişliğindedir. Yaprak sapı 0,5 ila 2 mm uzunluğundadır. Kulakçık yumurtamsı ya da mızraksı, 1 mm uzunluğunda ve mor taban lekesi ile beyaz renklidir. Erkek çiçeklerin çanak yaprakları sarı yeşil, 1,3 mm uzunluğunda, taç yaprakları beyaz renkli, 1 mm uzunluğunda ve başçıklar sarı renklidir. Dişi çiçeklerin çanak yaprakları koyu yeşil, dar beyazımsı kenarlı ve 2 mm uzunluğundadır. Meyve 3 ila 4 mm çapındadır. Tohumlar 1,5 ila 2 mm uzunluğundadır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz havzası ile Hindistan arasında kalan bölgede yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Kayalık bölgeler, tarlalar ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle mart ve ağustos ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Kartepe ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adları

Dilimizde duvarnohutu adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adının etimolojisi açık değildir. Antik Yunancada hem çilek hem de semizotu için kullanılan bir kelimedir. Buradaki kullanımı olasılıkla cinsin Portulaca oleracea (semizotu) ile benzerliğine işaret etmektedir. Cinsin Türkçe adı olan duvarnohutu, açık bir şekilde nohudu andıran meyvelerine işaret etmektedir. Tür adı Antik Yunanca Telephium’a benziyor anlamına gelir ve bu bağlamda türün karanfilgiller cinsi Telephium (Zulzula) ile benzerliğine dikkat çekmektedir.

Türk Uygarlığındaki yeri

Tîlâfiyûn (طيالفيون), bitkinin Antik Yunancadaki karşılığı olan telephion (τηλεφώνιον)’dan muharreftir. Dioscorides, cüzzam ve cilt hastalıklarının tedavisinde kullanıldığını yazar. Yapraklarının tohmekân yaprağına benzediği ve bahçelerde yetiştiği kaydedilen beyaz çiçekli bitki, cilt sorunlarının tedavisinde kullanılmıştır.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.661.

Tarihi

Yaprak ve gövdesi semizotuna benzer, yaprakları etli ve salgılı tüylü, çiçekler beyaz renklidir. Bağlar ve ekili arazilerde yetişir. Yaprakları lapa halinde altı saat boyunca uygulanırsa beyaz cilt hastalığını iyileştirir. Ancak daha sonra ezilmiş çiğ tahıl küspesi kullanılmalıdır. Güneşte sirke ile ovulursa cüzzama iyi gelir ancak kuruduktan sonra silinmesi gerekir. DI 2-186.

Fotoğrafları