Andrachne telephioides (Duvarnohutu)

derleyen:

Tanımı

35 cm büyüyebilir. Gövde yatık, mat yeşil renkli, tüysüz ve nadiren diktir. Yapraklar yumurtamsı ila dairesel, 2 ila 10 mm uzunluğunda ve 1,5 ila 6,5 mm genişliğindedir. Yaprak sapı 0,5 ila 2 mm uzunluğundadır. Kulakçık yumurtamsı mızraksı, 1 mm uzunluğunda ve mor taban lekesi ile beyaz renklidir. Erkek çiçeklerin çanak yaprakları sarı yeşil, dişi çiçeklerin çanak yaprakları koyu yeşildir. Meyve  ila 4 mm çapındadır. Tohumlar 1,5 ila 2 mm uzunluğundadır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir. [HaritaSinonimlerHerbaryum] Kayalık bölgeler, tarlalar ve yol kenarında görülür. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir. Mart ve ağustos ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde duvarnohutu adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adının etimolojisi açık değildir. Antik Yunancada hem çilek hem de semizotu için kullanılan bir kelimedir. Buradaki kullanımı olasılıkla cinsin Portulaca oleracea (semizotu) ile benzerliğine işaret etmektedir. Cinsin Türkçe adı olan duvarnohutu, nohudu andıran meyvelerine işaret eder. Tür adı Antik Yunanca Telephium’a benziyor anlamına gelir. Türün karanfilgiller cinsi Telephium (Zulzula) ile benzerliğine işaret eder.

Türk Uygarlığındaki yeri

Tîlâfiyûn (طيالفيون), bitkinin Antik Yunancadaki karşılığı olan telephion (τηλεφώνιον)’dan muharreftir. Dioscorides, cüzzam ve cilt hastalıklarının tedavisinde kullanıldığını yazar. Yapraklarının tohmekân yaprağına benzediği ve bahçelerde yetiştiği kaydedilen beyaz çiçekli bitki, cilt sorunlarının tedavisinde kullanılmıştır.

© Doğan, Hüseyin (2023). Anadolu Türk Uygarlığında Bitkiler (XIII-XV. yy.) Yayımlanmamış Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli, s.661.

Tarihi

Dioscorides 2-186: Yaprak ve gövdesi semizotuna benzer, yaprakları etli ve salgılı tüylü, çiçekler beyaz renklidir. Bağlar ve ekili arazilerde yetişir. Yaprakları lapa halinde altı saat boyunca uygulanırsa beyaz cilt hastalığını iyileştirir. Ancak daha sonra ezilmiş çiğ tahıl küspesi kullanılmalıdır. Güneşte sirke ile ovulursa cüzzama iyi gelir ancak kuruduktan sonra silinmesi gerekir.

Fotoğrafları