Anacamptis morio

Gelincik salebi

Anahtar kelimeler: Nadir bitki, Tıbbi bitki, Asgari endişe (LC).

Dolaşım

Bitkiler › Kuşkonmaz takımı › Salepgiller › Sivrisalep › Gelincik salebi

Dağılımı

Bitki Akdeniz havzası ile Avrupa’dan İran’a kadar olan bölgede doğal olarak yayılış gösterir.

Genel bilgiler

Türkçe kaynaklarda Orchis morio olarak geçmektedir. 8 ila 30 cm büyüyebilir. Çiçeklerin rengi hayli değişken olup genellikle mor ancak zaman zaman beyaz, pembe ya da koyu mor olabilir. 5 ila 25 arası sayıda kask biçimindeki çiçekler tek bir sap üzerinde gevşek biçimde dizilidir. Yanal çanak yaprak çifti belirgin biçimde yeşil renkli, zaman zaman yanal mor damarlıdır. Alt taç yaprak ise geniş, üç loblu ve merkezinde koyu lekelidir. Yapraklar on adet, mızraksı ya da zaman zaman yumurtamsı ve tabanda rozet halindedir. Yapraklar yeşil renkli ve lekesizdir. Mahmuz silindiriktir.

Gözlem

Çalılık, makilik ve çayırlarda, dağınık olarak görülür. Yaygın bir dağılıma sahip değildir. Gebze ve Kandıra ilçelerinde gözlemlenmiştir. Gebze popülasyonu tarım, Kandıra popülasyonu turizm faaliyetleri nedeniyle tehdit altındadır.

Yaygın adları

Gelincik salebi.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca bir terkip olup, “geri yaslanan” anlamına gelmektedir. Pollinium adı verilen yapının cinse bağlı türlerde karakteristik olarak geriye doğru durmasına işaret eder. Polinium, orkide çiçeklerinin de üst bölümünde bulunan polen kütlesinin adıdır. Tür adı Latince “palyaço” anlamına gelir. Çiçeklerin benek ve çizgili yapısının palyaçoyu andırmasına işaret eder. Bitki ayrıca çeşitli renk varyasyonları da sergiler. Bu nedenle bitkinin “binbir suratlı” bir palyaço olduğu, kolaylıkla “görünümünü değiştirebildiği” vurgulanmıştır. İkili adlandırma öncesi adı “Orchis morio femina”dır.

Geleneksel tıp

Plinius: Suyla alındığında cinsel isteği arttırıcı, keçi sütü ile alındığında ise cinsel isteği azaltıcıdır. Kökleri ağız yaralarını iyileştiricidir.