Site icon Kocaeli Bitkileri

Amaranthus retroflexus (Tilkikuyruğu)

Amaranthus retroflexus

Amaranthus retroflexus: 21/10/2023; Sarışeyh Gölü; 211 m.; sulak alan. © Hüseyin Doğan

Tanımı

Ortalama 1 metreye kadar büyüyebilir. Gövde dik, yoğun biçimde tüylüdür. Yapraklar 15 cm uzayabilir ve bunlardan yukarıda olanlar mızraksı, altta olanlar ise yumurtamsıdır. Çiçek kurulu hayli yoğundur ve bırahteler diken görünümü verir. Erkek ve dişi çiçekler aynı bitkide bulunur. Hayli dayanıklı bir bitkidir ve çoğu habitat koşulunda hayatta kalabilir. Güneşli bölgeleri ve geçirgen toprakları tercih eder.

Gözlem bilgileri

Bitkinin tropikal Amerika orijinli olduğu düşünülmektedir ancak dünyanın büyük bölümüne yayılmıştır. Günümüzde bazı bölgelerde sebze değeri nedeniyle yetiştirilmektedir. [HaritaSinonimlerHerbaryum] Çoğunlukla tahrip edilmiş arazilerde, sulak alanların yakınlarında yol kenarında ve bazen de boş tarlalarda görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Temmuz ve ekim ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 400 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adı

Dilimizde kırmızı kökü tilki kuyruğu, tilkikuyruğu, hoşkuran, kaba tüylü solmaz çiçek ve horoz kuyruğu adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca solmaz çiçekli anlamına gelir. Çiçeklerin kesildikten sonra bile uzun süre canlılığını korumalarına işaret eder. Bu isim aynı zamanda yaz ayları başlarında Kocaeli’nde çiçekçilerde ya da pazarlarda sıklıkla horozibiği etiketi ile satılan Celosia türlerini de kapsar. Dilimizdeki “horozibiği” kelimesi Celosia cinsinin İngilizce yaygın adı olan “cockscomb”un tercüme edilmesi ile elde edilmiştir. Tür adı Latince geri bükük anlamına gelir. Özgün tanımda yer alan “ramis retrocurvatis” cümlesi, bitkinin dallarının geriye doğru kıvrık olduğuna işaret etmektedir.

Gıda

Genç yapraklar çiğ ya da pişirilerek ıspanak gibi tüketilebilir. Yetiştiği topraklar göz önüne alınarak önce kaynatılmalı, kaynatıldıktan sonra da kullanılan su atılmalıdır. Hindistan’da “thoran” olarak bilinen popüler yemeğin yapımında yaprakları kullanılır. Tohumları çiğ olarak tüketilebilir ya da kavrularak un haline getirildikten sonra ekmek yapımında kullanılır. Genç bitkiler kaynatıldıktan sonra kurutularak kış aylarında tüketilir. Tuz, karabiber ve tereyağı ile terbiye edilerek tüketilir. Tohumları “pinole” olarak bilinen yemeğin yapımında kullanılır. Mısırla birlikte öğütülen tohumları tören yemeği olarak kullanılır.

Tıp

Âdet tedavisi, bağırsak kanaması ve ishal vakalarında kullanılır. Yapraklarından yapılan çay büzücüdür. Demlenerek ses kısıklığı tedavisinde kullanılır. Demir, A ve C vitaminleri bakımından zengindir. Yaprakları büzücüdür ve aşırı adet kanamalarında kullanılır. Demlenerek mide sorunlarında kullanılır. Navajo yerlileri tarafından yılan ısırması vakalarında gövdesi yılan şekline sokularak lapa halinde ısırılan bölgeye uygulanır. Yaprakların kanı pıhtılaştırması nedeniyle burun kanaması vakalarında burun deliklerine konulmuştur.

Dikkat

Bilgi

Aztekler tarafından dinsel törenlerde kullanılmıştır. Tohumlardan elde edilen un, insan kanı ile birlikte kurban törenlerinde küçük biblolara dönüştürülürdü. Bitkiden kırmızı ve yeşil boya elde edilir.

Fotoğrafları

Exit mobile version