Mor darımancarı
Anahtar kelimeler: Tıbbi bitki, Boya bitkisi, Neofit bitki.
Dolaşım
Bitkiler › Karanfil takımı › Horozibiğigiller › Horozibiği › Mor darımancarı
Dağılımı
Bitkinin Orta ve Kuzey Amerikalı orijinli olduğu düşünülmektedir ancak Güney Amerika ve Avrasya’da doğallaşmıştır. Genel anlamda istilacı tür olarak kabul edilir.
Genel bilgiler
60 cm büyüyebilen bir bitki olup gövdesi genellikle yatıktır. Çiçekler yaprak koltuklarında çıkar ve çoğunlukla yeşil renklidir. Yapraklar en çok 3 cm uzunluğunda ve en çok 1 cm genişliğindedir. Güneşli bölgeleri ve geçirgen toprakları tercih eder. Tohum yoluyla çoğaltılır ve sıcaklık değerleri yüksekse hızlı çimlenir. Tohumları toprakta on yıla kadar canlılıklarını korur.
Gözlem
Çoğunlukla tahrip edilmiş arazilerde, yol kenarında ve bazen de boş tarlalarda görülür. İzmit ilçesinde gözlemlenmiştir.
Yaygın adları
Mor darımancarı, Sürünücü horoz ibiği.
Çiçek zamanı
Temmuz-Kasım ayları.
Yükseklik
0-400 metre arası.
Etimoloji
Cins adı Antik Yunanca “solmaz çiçekli” anlamına gelir. Çiçeklerin kesildikten sonra bile uzun süre canlılığını korumalarına işaret eder. Bu isim aynı zamanda yaz ayları başlarında Kocaeli’de çiçekçilerde ya da pazarlarda sıklıkla “horozibiği” etiketi ile satılan Celosia türlerini de kapsar. Dilimizdeki “horozibiği” kelimesi Celosia cinsinin İngilizce yaygın adı olan “cockscomb”un tercüme edilmesi ile elde edilmiştir. Tür adı Latince “Blitum’a benziyor” anlamına gelir. Her ne kadar horozibiğigiller ailesine bağlı Blitum adında bir cins olsa da burada atıf bitkinin genel görünüm itibariyle Amaranthus blitum (hoşkuran) türüne benzediği yönündedir.
Mutfak
Tohum ve yapraklar çiğ ya da pişirilerek tüketilebilir, bunlar vitamin ve nişasta bakımından zengindir. Bitkinin Amerikan yerlileri tarafından tüketildiği bilinmektedir. Genç sürgünler haşlanıp kurutulduktan sonra kış aylarında tüketilir. Tohumlar öğütülerek keçi sütü ile birlikte tüketilir. Tohumları öğütülerek çorbalarda çeşni olarak kullanılır.
Dikkat
Organik olmayan koşullarda yetişiyorsa yaprakları nitrat depolayabilir ve bu durumda tüketilmesi önerilmez.
Biliyor musunuz?
Zamk yapımında kullanılır. Bitkiden sarı ve yeşil renkli boya elde edilir.
Fotoğrafları
Literatür
Proceedings of the American Academy of Arts and Sciences 12: 273–274. 1877. S.Watson