Tanımı
2 metre büyüyebilir. Gövde dik, silindirik, tüylü ve çok dallıdır. Alt yapraklar saplı, tüylü, üç ila beş bölüme ayrılmış, şeritsi ya da şeritsi mızraksı, tırtıklı ya da loblu, 8 cm uzunluğunda ve 2 cm genişliğindedir. Üst yapraklar loblu ve tırtıklıdır. Çiçekler tek ya da küme halinde yaprak koltukları üzerinde, 10 cm uzunluğunda çiçek sapı ya da 20 cm. uzunluğunda çiçek kurulu sapı üzerinde görülür. Çiçekler pembe ya da kırmızımsı mor renkli, 1 cm genişliğinde, 1,5 cm uzunluğunda ve mor kırmızı erciklere sahiptir. Çiçekler erseliktir.
Gözlem bilgileri
Bitkinin doğal olarak Asya, kuzey Afrika ve Avrupa’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Ormanlık alanlar, tarlalar ve çalılıklarda görülür. Gebze ve İzmit ilçelerinde gözlemlenmiştir. Haziran ve ağustos ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1200 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.
Türkçe adları
Dilimizde gül hannaz, eşek gömeci, hırra gömeci ve yabani gömeç adları ile bilinmektedir.
Etimoloji
Cins adını Kalydon kralı Oineus’un karısı Althaea’dan (Ἀλθαίᾱ) almıştır. Oğlu Meleager doğduğunda kader tanrıçaları Althaea’ya bir dal uzatmış ve dal sağlam kaldıkça oğlunun yaşayacağını söylemişlerdir. Meleager’ın yıllar sonra yaşanan bir anlaşmazlıkla annesinin iki kardeşini öldürmesi üzerine, Althaea dalı sakladığı yerden çıkarıp ateşe atar ve oğlu ölür. Hemen ardından kendi de intihar eder. Bitki ile karakter arasındaki bağlantı net olmamakla birlikte, althaea kelimesi Yunanca sağlık veren ve iyileştiren anlamına gelmektedir. Althaea türleri de antikçağda iyileştirici özellikleri nedeniyle yaygın olarak kullanılmaktaydı. Tür adı Latince Cannabis gibi anlamına gelir. Türün yapraklarının Cannabis sativa (kenevir) yapraklarına benzemesine işaret eder. Tür, örneğin Dioscorides tarafından “kannabis agria” olarak adlandırılmıştır. İkili adlandırma öncesi adı “Alcea fruticosa, cannabino folio”dur. Bitkinin tıpkı Cannabis sativa’da olduğu gibi kâğıt üretiminde kullanılması dikkat çekicidir.
Tarihi
Dioscorides 3-149: Yaprakları kenevire benzer ancak daha sert ve daha koyu renklidir. Çiçekler kırmızı olup Silene coronaria çiçeklerine benzer. Tohum ve kökü Althaea officinalis gibidir. Kök kaynatıldığında iltihapları yatıştırır ve eklemlerdeki kireçlenmeleri dağıtır. Kabuğu ip örmeye yarar.
Plinius 20-97: Ormanlık alanlarda yetişir, kenevire göre yaprakları daha koyu ve daha pürüzlüdür. Tohumunun erkeklerde iktidarsızlığa yol açtığı söylenir. Tohumun suyu kulaklardaki parazitleri ve kulağa kaçmış böcekleri atar ancak bu baş ağrısına neden olur. Demlendiği suyu koyulaştırır ve bu nedenle yük hayvanlarındaki ishale çare olarak kullanılır. Suda kaynatılmış kök eklem kasılmalarını gevşetir, gut ve benzeri rahatsızlıklara şifadır. Çiğ halde yanıklara uygulanır ancak kurumaması için sık sık değiştirilir.
Bilgi
Gövdesinden elde edilen elyaf, kağıt ve giysi yapımında kullanılır.
Fotoğrafları
