Alnus glutinosa (Kızılağaç)

derleyen:

Tanımı

20 metre büyüyebilir. Kabuk koyu kahverengi ve çatlaklıdır. Genç sürgünler yapışkan, tüysüz ya da yünlüdür. Yapraklar ters yumurtamsı ila neredeyse dairesel ya da genişçe dikdörtgensi eliptik, 3,5 ila 13 cm uzunluğunda ve 3 ila 11 cm genişliğinde, tepede yuvarlak ya da hafifçe sivri, tabanda genişçe kamamsı, dişli, 4 ila 11 arası damar çifti ile; sap tüysüz ya da yünlü ve 0,7 ila 3 cm uzunluğundadır. Meyve zamanı kedicikler 1,8 cm uzunluğunda ve 1,1 cm genişliğinde ve belirgin biçimde saplıdır. Meyve koyu ya da kırmızımsı kahverengi, 2 ila 3 mm uzunluğunda, darca kanatlıdır. En çok 160 yıl yaşayabilir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa, batı Asya ve kuzey Afrika’da yayılış gösterir. [Harita, Sinonimler, Herbaryum] Ormanlık alanlarda ve dere kenarlarında görülür. İl genelinde yaygın olarak gözlemlenmiştir. Nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açar. Deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Türkçe adları

Dilimizde kızılağaç adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince kızılağaç anlamına gelir. Ağaçların geleneksel adıdır. Türkçe yaygın adı olan kızılağaç, olasılıkla darbe alan odunun kırmızıya dönmesi ile ilintilidir. Tür adı Latince yapışkan anlamına gelir. Genç sürgünlerinin yapışkan olmasına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Alnus rotundifolia glutinosa viridis”tir.

Tıp

Kabuk; değiştirici, büzücü, müshil, ateş düşürücü ve toniktir. Kabuk taze iken kusturucudur. Kurutulmuş kabuk kaynatılarak ağız ve boğazda şişlik ve iltihapları yıkamak için kullanılır. Yapraklar büzücü, süt arttırıcı ve parazit düşürücüdür. Yaprakla kaynatılarak, meme, oniki parmak bağırsağı, yemek borusu, yüz, pilor, pankreas, rektum, boğaz, dil ve uterus kanserini tedavi etmek için halk ilaçlarında kullanılır. Alplerde yaprakları ısıtılarak hastanın üzerine örtülür ve böylece romatizma tedavi edilir.

Bilgi

Sulak alanları ve su taşkınları kontrol altında tutmak için kullanılır. Kabuğunda boya elde edilir. Yaygın olarak gitar yapımında kullanılır. Dallarından odun kömürü elde edilir, bu ayrıca barut imalinde de kullanılır. Laponya’da kabuk ağızda çiğnenir ve daha sonra tükürük ile deri boyanır. Yaprakları derinin tabaklanmasında kullanılır. Genç sürgünlerin yapışkan yapısı nedeniyle istenilen bölgeye yayıldıklarında pireleri yakalarlar.