Alnus glutinosa (Kızılağaç) genellikle 20 metre büyüyebilen bir bitkidir. Kabuk koyu kahverengi ve çatlaklıdır. Genç sürgünler yapışkan, tüysüz ya da yünlüdür. Yapraklar ters yumurtamsı ila neredeyse dairesel ya da genişçe dikdörtgensi eliptik, 3,5 ila 13 cm uzunluğunda ve 3 ila 11 cm genişliğinde, tepede yuvarlak ya da hafifçe sivri, tabanda genişçe kamamsı, dişli, 4 ila 11 arası damar çifti ile; sap tüysüz ya da yünlü ve 0,7 ila 3 cm uzunluğundadır. Meyve zamanı kedicikler 1,8 cm uzunluğunda ve 1,1 cm genişliğinde ve belirgin biçimde saplıdır. Meyve koyu ya da kırmızımsı kahverengi, 2 ila 3 mm uzunluğunda, darca kanatlıdır. En çok 160 yıl yaşayabilir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Afrika’da yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın bütük bölümüne dağılmıştır. [Harita, Alt türler, Sinonimler, Herbaryum] Ormanlık alanlarda ve dere kenarlarında görülen bitki umumiyetle nisan ve mayıs ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda il genelinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adları

Dilimizde kızılağaç adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Latince kızılağaç anlamına gelir. Ağaçların geleneksel adıdır. Türkçe yaygın adı olan kızılağaç, olasılıkla darbe alan odunun kırmızıya dönmesi ile ilintilidir. Tür adı Latince yapışkan anlamına gelir. Genç sürgünlerinin yapışkan olmasına işaret eder. İkili adlandırma öncesi adı “Alnus rotundifolia glutinosa viridis”tir.

Tıp

Kabuk; değiştirici, büzücü, müshil, ateş düşürücü ve toniktir. Kabuk taze iken kusturucudur. Kurutulmuş kabuk kaynatılarak ağız ve boğazda şişlik ve iltihapları yıkamak için kullanılmıştır. Yapraklar büzücü, süt arttırıcı ve parazit düşürücüdür. Yaprakla kaynatılarak, meme, oniki parmak bağırsağı, yemek borusu, yüz, pilor, pankreas, rektum, boğaz, dil ve uterus kanserini tedavi etmek için halk ilaçlarında kullanılır. Alplerde yaprakları ısıtılarak hastanın üzerine örtülmekte ve böylece romatizma tedavi edilmektedir.

Bilgi

Sulak alanları ve su taşkınları kontrol altında tutmak için dikilmektedir. Kabuğunda boya elde edilmiştir. Yaygın olarak gitar yapımında kullanılmaktadır. Dallarından odun kömürü elde edilmekte ve bu ayrıca barut imalinde de kullanılmaktadır. Laponya’da kabuk ağızda çiğnenir ve daha sonra tükürük ile deri boyanır. Yapraklarına derinin tabaklanmasında başvurulmuştur. Genç sürgünlerin yapışkan yapısı nedeniyle istenilen bölgeye yayıldıklarında pireleri yakalarlar.