Allium peroninianum (Kayışdağı soğanı)

derleyen:

Özet

Allium peroninianum (Kayışdağı soğanı), ülkemizde endemik olan ancak özellikle piknik ve kamp gibi faaliyetler nedeniyle ilimizdeki varlığı tehdit altındaki bir türdür.

Hiyerarşi

Plantae

Bitkiler

Asparagales

Kuşkonmaz takımı

Amaryllidaceae

Nergisgiller

Allium

Soğan

Tanımı

Allium peroninianum (Kayışdağı soğanı) 10 ila 30 cm büyüyebilen bir bitkidir. Soğan darca oval ve 0,75 ila 1,5 cm çapındadır. Yapraklar 3 ila 5 arası sayıda, ipliksi, 0,4 ila 1,5 mm genişliğindedir. Yaprak kılıfı havlı ya da ülgerlidir. Sıpata 2 valfli, 1,5 ila 2 cm uzunluğunda, tabanda tüpsü ve kalıcıdır. Çiçek kurulu 2 ila 4 cm çapında ve birkaç çiçeklidir. Sapı 4 cm uzunluğa kadardır ve bunların boyları birbirlerinden hayli farklıdır. Çiçek örtüsü silindirik, bölümleri koyu bir orta damar ila beyazımsı, kahverengimsi beyaz, pembe, mor ya da morumsu menekşe renkli, şeritsi dikdörtgensi, 6 ila 7 mm uzunluğunda, ucu küt ya da sivri, tepede hafifçe kıvrıktır. Kapsül 4 mm uzunluğundadır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Türkiye’de yayılış göstermektedir. [HaritaHerbaryum] Kayalık alanlarda görülen bitki umumiyetle ağustos ve eylül ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1000 metreye kadar olan rakımlarda Gebze ilçesinde gözlemlemek mümkündür. Türün görüldüğü bölgede yoğun olarak tarım ve piknik faaliyetleri gerçekleştirilmektedir ve bu nedenle ilimizdeki varlığı tehdit altındadır. Diğer taraftan İstanbul’daki popülasyonun insan baskısını daha derinden hissediyor olması daha yüksektir. Ancak hiç olmazsa süs bitkisi ticaretine, belki çiçeklerin cinse göre daha az gösterişli olması nedeniyle dâhil edilmemiştir.

Türkçe adı

Dilimizde kayışdağı soğanı ve kayış soğanı adları ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca öğütmek anlamına gelir ve bu bağlamda cinse bağlı sarımsak dişlerinin öğütülerek çeşitli yemeklerde kullanılmasına işaret etmektedir. Bazı kaynaklar ise kelimenin kaçınmak anlamına geldiğini ve bu nedenle sarımsağın rahatsız edici kokusuna dikkat çekildiğini belirtmiştir. Tür adı Latince M. L. Peronin’e anlamına gelir. Ermeni asıllı Osmanlı bitki bilimci Georges Vincent Aznavour’un özgün tanımında bitkinin M. L. Peronin’e ithaf edildiği yazılmakta ancak başka detay verilmemektedir. Peronin, büyük ihtimalle Anadolu dahil yakın coğrafyadan bitki örnekleri toplayan bir koleksiyonerdir.

Fotoğrafları