Özet
Adonis (Kandamlası) genelde ekili arazilerin civarında görülen ve bir dizi türü süs bitkisi olarak yetiştirilen bir cinstir.
Hiyerarşi
Tanımı
Adonis (Kandamlası) genellikle 10 ila 40 cm büyüyebilen tek ya da çok yıllık otlardan oluşan bir cinstir. Yapraklar tabanda ve gövdede, yakın yapraklar saplı, uzak yapraklar sapsız, gövde yaprakları almaşlı dizilişli ve 2 ila 3 teleksi ya da bileşiktir. Çiçek durumu terminal, çiçekler çok simetrili ve tektir. Bunlar kırmızı, sarı ya da turuncu renklidir. Çanak yapraklar meyve zamanı kalıcı değil, genellikle 5 adet, neredeyse renksiz ya da yeşil renkli, düz, ters yumurtamsı ve uçları kemiriklidir. Taç yapraklar 3 ila 20 adet, belirgin, sarı ila kırmızı renkli, sıklıkla şeritli ya da tabanda siyah, mor ya da mavi bölgeli, düz, ters mızraksı ve 8 ila 35 mm uzunluğundadır.
Ercikler 15 ila 80 adettir. İplikçikler ipliksidir. Pistiller 20 ila 50 adet ve basittir. tohum taslağı pistil başına 1 adet ve boyuncuk mevcuttur. Meyve kapçık formunda, toplu halde, sapsız, neredeyse küresel, yan yüzeyi buruşuk ve tepede düz ya da kavisli gagalıdır. Cins Avrasya ve Kuzey Afrika’ya özgüdür ancak günümüzde dünyanın büyük bölümüne dağılmıştır. Bitki acı hatıraları simgeler. Cinsin çeşitli zehirli kimyasallar içerdiği bilinmektedir. [Harita, Sinonimler, Türler]
Etimoloji
Cins adını Adonis’ten (Ἄδωνῐς) almıştır. Adonis’e dair en ayrıntılı bilgi Ovidius’un Dönüşümler adlı eserinde geçmektedir. Buna göre, Adonis’in annesi tanrılar tarafından bir Commiphora ağacına dönüştürülmüş ve bu ağaçtan Adonis doğmuştur. Yakışıklı olması nedeniyle de Aphrodite ve Persephone arasında bir anlaşmazlığa neden olmuştur. Bu durum üzerine Zeus, Adonis’in yılın üçte birini Aphrodite ile, üçte birini Persephone’la, kalan üçte birini istediği bir yerde geçirmesine karar verir. Vahşi bir domuzun saldırısıyla yaralanan Adonis’in yaralarına Aphrodite büyülü bir nektar sürer, ancak Adonis’i kurtaramaz. Nektar Adonis’in kanına karışarak toprağa süzülür ve oradan kan renginde çiçeklere sahip Adonis çiçekleri çıkar.
Cinsin Türkçe adı olan kandamlası büyük olasılıkla yukarıda anlatılan hikaye ile bağıntılıdır. Adonis’in adının karıştığı diğer bitki Anemone (anemon) cinsidir. Adonis, yılın Aphrodite ile birlikte geçirdiği zamanında birlikte ava giderler. İkiliyi kıskanan savaş tanrısı Ares, bir yaban domuzu kılığına girerek Adonis’e saldırır. Ağır yaralanan Adonis’i kurtarmak için Aphrodite yaralarına merhem sürer ancak onu kurtaramaz. Adonis’in kanının damladığı yerden anemon çiçekleri çıkar. İki bitkinin de aynı hikâyeyi temel alıyor olması Phillips’e göre, Adonis ve Anemone çiçekleri arasındaki yüzeysel benzerlik nedeniyledir.
