Actinidia chinensis var. deliciosa (Kivi)

Tanımı

Actinidia chinensis var. deliciosa (Kivi), Kivigiller (Actinidiaceae) ailesine bağlı Kivi (Actinidia) cinsinden genellikle 9 metreye kadar uzayabilen odunsu ve sarılıcı bir çalıdır. Yapraklar almaşlı dizilişli, uzun saplı, dökülücü, oval ila dairesel, tabanda yüreksi ve 7,5 ila 12,5 cm uzunluğundadır. Genç yapraklarda kırmızı tüyler görülür ancak olgun yaprakların üst yüzeyi yeşil renkli ve tüysüz, alt yüzeyi ise beyaz tüylü ve belirgin damarlıdır. Çiçekler kokulu, tek ya da iki evcikli, yaprak koltuklarında tek ya da üç adet, beş ila altı taç yapraklı, başlangıçta beyaz iken zamanla sarı renkli, 2,5 ila 5 cm çapında ve merkezde çok sayıda erciklidir. Erkek ve dişi çiçekler farklı bitkilerde olur ve meyve isteniyorsa erkek ve dişi bireyler yakın dikilmelidir. Meyve dikdörtgensi ve 6 cm uzunluğundadır. Meyvenin kabuğu kızıl kahverengidir, sert ve kahverengi tüylerle kaplıdır. Meyvenin eti yeşil renkli, parlak, sulu ve lezzetlidir.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Çin’de yayılış gösterir ancak mutfak değeri nedeniyle günümüzde dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. Türkiye üretim bakımından dünyada ilk onda yer alır. Çok sayıda kültürü vardır. Bahçe, sera ve yol kenarında görülen bitki umumiyetle mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açmaktadır ve bitkiyi deniz seviyesinden 1600 metreye kadar olan rakımlarda Karamürsel ve Başiskele ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Harita → Sinonimler

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca tekerlek anlamına gelir. Çiçeklerin belirgin dairesel yapısına işaret eder. Ancak bu kesin bir çıkarsama olmaktan uzaktır. Cins adından çok sayıda farklı etimolojik yönelim bulmak mümkündür. Cinsin kökenindeki “ἀκτίς” kelimesi “kol, parlak, huzme, vb.” anlamlara da gelir. Ancak her durumda atıf çiçekleredir. Epitet Latince Çin anlamına gelir. Türün tip yerine işaret eder. AltEpitet Latince lezzetli anlamına gelir. Alttürün meyvesinin sulu ve lezzetli olmasına işaret eder.

Gıda

Meyve çiğ ya da pişirilerek yenilmektedir. Meyve de çok sayıda tohum vardır ancak bunlar da meyve ile birlikte tüketilebilir. C vitaminin bakımından zengindir. Bunun yanında yapraklarının da tüketilebileceği rapor edilmektedir.

Meyve, gövde ve kökler idrar söktürücü, ateş düşürücü ve yatıştırıcıdır.

Kabuğundan kağıt elde edilmektedir.