Achillea grandifolia (Ak yavşan)

Tanımı

40 ila 100 cm büyüyebilir. Gövde güçlü ve boyunca çizgilidir. Yapraklar havlı ve salgılı noktalı, orta gövde yaprakları dikdörtgensi ila derince yumurtamsı, 8 ila 13 cm uzunluğunda ve 4 ila 6,5 cm genişliğinde, derince az teleksi ila derin teleksi, kaması mızraksı loblu ya da dişli bölümlü, 5 cm uzunluğunda ve 2 cm genişliğinde 4 ila 6 arası çift bulunur. Çiçek başları 80 ila 200 arası sayıda ya da daha fazla çiçek barındırır. Filari şeritsi ila mızraksı ve dikdörtgensi, sivri ya da küt, soluk ve havlıdır. Dilsi çiçekler 4 ila 5 arası sayıda ve beyaz renklidir. Disk çiçekleri 10 ila 20 arası sayıdadır.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Balkanlarda ve Türkiye’de yayılış gösterir. [Harita] Alpin çayırlarda ve orman açıklıklarında görülür. Kartepe ilçesinde gözlemlenmiştir. Mayıs ve temmuz ayları arasında çiçek açar. 400 ila 1600 metreye kadar olan rakımlarda gözlemlenebilir.

Etimoloji

Cins adını efsanevi Aka kahramanı Akhilleus’den (Ἀχιλλεύς) almaktadır. Akhilleus hakkında en detaylı bilgiler Homeros’un İliada adlı eserinde yer almaktadır. Troia Savaşı esnasında Agamemnon ile arasında anlaşmazlık yaşanan Akhilleus, savaş meydanını terk eder ve onun savaşa dâhil olmadığı süre boyunca Akalar savaşta üstünlük kuramaz. Ancak Akhilleus’un en yakın arkadaşı Patroklos’un Hektor tarafından öldürülmesi üzerine Akhilleus tekrar savaş meydanına döner. Savaşın sonlarına doğru Paris’in attığı bir okla topuğundan yaralanır ve bu yara nedeniyle ölür. İliada’nın on ikinci bölümünde, okla yaralanan Eurypylus çevresindekilere “Beni gemiye taşıyın ve yaramın üzerine yara iyileştirici bitkiyi serpin. Bu otun iyileştirici özelliğini Akhilleus’dan öğrendik, o da Sentor Chiron’dan öğrenmişti.” der. Her ne kadar Homeros söz konusu bitkinin hangi bitki olduğu hususunda bilgi vermemiş olsa da Plinius bitkinin Akhilleus’un bitkinin yara iyileştirici etkisini keşfetmesinden sonra achilleos olarak anıldığını kaydeder. Bitkinin yaygın adı olan civanperçemi de muhtemelen Aşil ile ilgilidir ancak Ortaçağ metinlerde bitkiden yer yer dilberperçemi olarak bahsedildiğini de gördük. Tür adı Latince büyük yapraklı anlamına gelir. Türün, cins içinde ayırt edici biçimde yapraklarının büyük olmasına işaret eder.