Acanthus mollis (Ayı pençesi) genellikle 60 cm büyüyebilen bir bitkidir. Kök yumrumsudur. Yükselici ve kısa havlıdır. Gövde ve saplar yoğun biçimde havlıdır. Alt yapraklar uzun saplı, yaprak ayası 12 ila 20 cm genişliğinde, parlak, az teleksi, lobları dikdörtgensi ila üçgensi, kenarları dişli ve üst yüzeyi damarlarda görülen kirpikler hariç çıplaktır. Bırahte yumurtamsı, dişli, dikenli ve 5 ila 7 arası damarlıdır. İkincil bırahte şeritsi mızraksı ve bizsidir. Taç beyaz renkli ve dış yüzeyde kısa havlıdır. Boyuncuk tabanda tüylü ve yumurtalık tepede seyrek tüylüdür. Çiçekler dik bir başakta görülür ve başak tabandan itibaren iki metreye kadar uzayabilir. Çanak yapraklar morumsudur. Taç yaprak yaklaşık 4,5 cm uzunluğundadır. Meyve 2 cm uzunluğunda sivri uçlu bir kapsüldür. Meyve başına bir ya da iki adet kahverengi tohum bulunur.

Gözlem bilgileri

Bitki doğal olarak Akdeniz havzasında yayılış gösterir ancak günümüzde dünyanın büyük bölümünde yetiştirilmektedir. [Harita, Alt türler] Bahçelerde görülür ancak bitkinin işgalci yapısı nedeniyle zaman zaman insan müdahalesi olmadan da yayılabilir. Umumiyetle mayıs ve haziran ayları arasında çiçek açan bitkiyi deniz seviyesinden 800 metreye kadar olan rakımlarda İzmit ve Kartepe ilçelerinde gözlemlemek mümkündür.

Türkçe adı

Dilimizde ayı pençesi adı ile bilinmektedir.

Etimoloji

Cins adı Antik Yunanca dikenli anlamına gelir ve bu bağlamda bırahtelerin dikenli yapısına işaret etmektedir. Tür adı Latince yumuşak anlamına gelir ve açık bir şekilde yaprak yüzeyinin yapısına dikkat çekmektedir.

Tarihi

Acanthus, adını Apollon’u reddeden, reddederken de yüzünü tırmalayan nymphadan almaktadır. Reddedilen Apollon, nymphayı bitkiye dönüştürmüştür. Cins adı, Yunanca dikenli çiçek (ἄκανθα) anlamına gelmektedir ve bitkinin dikenli yapısı bu hadiseye işaret etmektedir. Akantus; Hellen ve Roma kültüründe dekoratif amaçla kullanılan bir bitkidir ve yaprakları özellikle duvar süsleme sanatında kullanılmıştır.

Bahçe, kayalık bölgeler ve sulak alanlarda yetişir. Yaprakları maruldan daha uzun ve daha geniş, roka yaprağı gibi bölünmüş, gövdesi bir metre uzunluğunda, pürüzsüz ve parmak kalınlığındadır. Tepeye doğru aralıklarla Pers türbanı gibi yapılar görülür. Buradan beyaz renkli çiçekleri çıkar. Tohum uzun ve ayva sarısı renklidir. Kök yapışkan, kırmızımsı ve uzundur. İltihap ve spazmlara lapa halinde uygulanır. Bunun yanında içildiğinde idrar söktürücüdür, ishali kontrol altına alır, verem, fıtık ve spazmlara iyi gelir. İkinci bir türü daha vardır, bu diğerinden daha küçük olup dikenlidir, ancak aynı tıbbi etkilere sahiptir. Acanthus, heykeltıraş Callimachus tarafından Korint sütunlarının başlıkları için bir model olarak kullanılmıştır. DI 3-17.

Şehirlerde yetişir ve süs bahçelerine dikilmektedir. Geniş ve uzun yaprakları vardır. İki türü vardır; ilki dikenli ve kıvırcık, ikincisi pürüzsüzdür. İkincisine paederos (delikanlının aşkı) ve melamphyllos (siyah yapraklı) denir. Bunun kökü burkulma ve yanıklara çok iyi gelir. Özellikle ptisanla haşlandığında yırtılma ve kasılmalara faydalıdır. Kök dövülerek ılık halde gut vakalarında uygulanır. PL 22-64.

Tıp

Yaprak ve kök büzücü, temizleyici, yumuşatıcı ve yara iyileştiricidir. Müsilaj ve tanen bakımından zengindir. Bunun yanında yanıklar ve eklem rahatsızlıklarında kullanılır. Çıkık olan bölgeye uygulanarak daha çabuk iyileşmeyi sağlar. Ayrıca yapraklar ezilerek yanıklara uygulanır.