Özet
Abies (Göknar) genelde yüksek rakımlardaki ormanların baskın türlerini oluşturan iğne yapraklı ve her dem yeşil ağaçlardan oluşan bir cinstir.
Hiyerarşi
Tanımı
Abies (Göknar) koni biçiminde büyüyen her dem yeşil ve halkavi dizilişli dallara sahip ağaçlardan oluşan bir cinstir. Yapraklar şeritsi ila şeritsi dikdörtgensi, düz, sivri ya da derin girintilidir. Polen kozalakları önceki yılın dallarındaki yaprak koltuklarındadır. Bunlar sarkık, erken dönemde darca elipsoit ya da dikdörtgensi ve zamanla silindiriktir. Tohum kozalakları saplı ya da sapsız, dik, yumurtamsı silindirik ya da kısa silindirik ve bir yıl sonunda olgunlaşmaktadır. Tohum pulları üst üste binici, sıklıkla böbreksi, yamuksu ya da yelpazemsi, odunsu, tabanı dar ve kozalak olgunlaştıktan sonra dökülmektedir. Bırahteler dikdörtgensi, ters yüreksi ya da ters yumurtamsı ve aşkın ya da içkindir. Tohumlar zarsı bir kupada, eğikçe yumurtamsı ya da kamamsı dikdörtgensi ve kanatlıdır. Kanatlar iyi gelişmiş, kalıcı ve kamamsı baltamsı ya da dikdörtgensi kamamsıdır. Cins kuzey yarımküreye özgüdür. [Harita, Sinonimler, Türler]
Etimoloji
Cins adı Latince yükselen anlamına gelir. Cinsin uzunluğuna işaret eder. Dilimizdeki köknar kelimesi Yunanca çam fıstığı anlamına gelen koukounári (κουκουνάρι) kelimesinden dilimize geçmiş olup Ortaçağ’da çam fıstığının adı olarak kullanılmaktaydı. Kelime günümüzde aynı aileye bağlı Abies cinsinin Türkçe adı haline gelmiş olmakla birlikte Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde fıstık çamı için günar, kuner, küna, künar, küner, vb. isimler kullanılmaya devam etmektedir.
Tarihi
Plinius: Yüksek rakımları ve soğuk bölgeleri sever. Cenaze ağacıdır ve ölümün simgesidir. Ölen kişinin kapısına bırakılmakta ya da mezarına dikilmektedir. (Günümüzde de mezarlara sıklıkla servi ağaçları dikilmektedir). Reçinesi buhur olarak kullanılır (Günümüzde de Katolik kilisesi ayinlerinde bu tütsüyü kullanmaktadır). Ahşabı (dayanıklılığı ve hafifliği nedeniyle) gemi yapımı için en çok tercih edilen ağaçtır. Çamın aksine göknarın reçinesi az olur. Göknarın dişileri erkeklerden daha uzun olur, kerestesi de daha yumuşak olduğu için işlenmesi kolaydır. Yuvarlak biçimli olması ve yoğun tüylü yapraklara sahip olması nedeniyle yağmurda altına sığınılır. Göknar ağacı ayrıca ölümün sembolüdür. Önce ölen kişinin evinin önüne yerleştirilir daha sonra da mezarına dikilir.
Roma mitolojisinde Kibele ve Neptün’ün bitkisidir. Bitki yüceliği simgeler.
Bir Alman efsanesine göre bir kadın göknar ağacını kökünden çıkarmaya çalışırken hayli yorulmuş ve ayakta duramayacak hale gelerek evine sürünerek dönmeye başlamış. Yolda onu gören bir kişi durumu sorunca, göknarın bir elfin evi olduğunu, kadının elfi yaraladığını ve elf ölürse kendisinin de öleceğini söylemiş. Gerçekten de göknarın öldüğü gün kadın da ölmüş. Bu nedenle Almanya ve onun komşusu olan bölgelerde ormancılar göknarları dibinden sökmek yerine sadece gövdesinden keserler.
